Category Archive Wsparcie

Gwałt – jak wyjść z ciężkiej traumy?

Podręcznikowa definicja określa gwałt  jako odbycie stosunku fizycznego wbrew woli drugiej osoby, przy użyciu siły, groźby czy też zastraszenia. Niesie on za sobą upokorzenie i zdegradowanie ofiary do poziomu obiektu, mającego zaspokoić potrzebę fizycznego obcowania na którym można wyładować swoją złość, agresję, siłę czy zamiłowanie do przemocy. Gwałt niesie za sobą nie tylko traumę psychiczną ale również fizyczną. Jak ofiara gwałtu może sobie pomóc? Gdzie może szukać pomocy i jak poradzić sobie z największą życiową traumą? Dowiesz się tego, czytając poniższy artykuł.  

 

1. Pierwsza reakcja po gwałcie

Trauma zgwałcenia jest odmianą stresu pourazowego i składa się z trzech faz:

  • ostrej reakcji pourazowejmoże trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni po gwałcie,
  • dostosowaniu – jest to próba powrotu do normalnego życia,
  • renormalizacji – ofiary gwałtu traktują ten rodzaj napaści seksualnej jako jedno z doświadczeń życiowych.

W przypadku ostrej reakcji pourazowej należy zaznaczyć, iż nie ma jednej, określonej reakcji na gwałt. W większości przypadków jednak wyróżnić można trzy typowe rodzaje zachowań. W pierwszym momencie ofiara doznaje ataku histerii, płaczu, niepohamowanego lęku (zachowania ekspresyjne). Zdarza się że kobieta w pierwszej fazie, zdaje się być pozbawiona wszelkich emocji (zachowania kontrolowane) lub jest całkowicie zdezorientowana, nie wie co się stało i zachowuje się jak po wybudzeniu z głębokiego transu (szok, niedowierzanie). 

W ostrej reakcji pourazowej kobietom bardzo często towarzyszą także takie zachowania jak obsesyjne mycie się, wymioty, nudności, otępienie, osłabiona czujność, zaburzenia pamięci.

Przy fazie drugiej czyli dostosowaniu, kobieta czuje wewnętrzny zamęt. Etap ten może trwać miesiącami, a nawet latami. Ofiary gwałtu starają się bagatelizować całą sytuację, udając że wszystko jest w porządku i nic się nie wydarzyło. Potrafią tłumić w sobie całe zajście i nie mówić o tym nikomu. Są jednak i takie przypadki w których poszkodowane kobiety ciągną w przeciwną stronę to znaczy bardzo dramatyzują, nie potrafią przestać o tym myśleć ani mówić. Ciągle analizują zaistniałą sytuację, szukają jej przyczyny, starają znaleźć wyjaśnienie, dlaczego do tego doszło. Często też stosują się do ucieczki jak wyprowadzenie do innego miasta, zerwanie wszelkich dotychczasowych kontaktów, zmiana pracy, zmiana wyglądu a nawet zmiana nazwiska. 

Z kolei w przypadku renormalizacji, ofiary gwałtu sprowadzają ten rodzaj napaści na poziom zwykłego doświadczenia życiowego na którym nie skupiają większej uwagi. W tej fazie ofiara dystansuje się do tego wydarzenia, nie ma poczucia wstydu, ani nie czuje się winna. 

Generalnie ofiarom przemocy seksualnej towarzyszy ogólne pogorszenie stanu zdrowia. Pokrzywdzone kobiety stają się na ogół:

  • lękliwe, 
  • odczuwają ciągły strach i niepokój, 
  • czują się bezradne, 
  • są nadmiernie czujne, 
  • wpadają w depresję,
  • pogorszeniu ulegają ich dotychczasowe kontakty w rodzinie oraz z najbliższymi osobami,
  • pojawiają się wahania nastroju, 
  • wrogość, 
  • agresja, 
  • zaburzenia snu, 
  • koszmary senne, 
  • samookaleczenia, 
  • sięganie po różnego rodzaju używki i leki. 

Jednak powszechną reakcją obronną podczas przechodzenia traumy jest wszechobecny lęk i nieufność. Kobieta nie chce nigdzie chodzić ani przebywać sama, czuje strach a nawet obrzydzenie w stosunku do mężczyzn, boi się bliskości w jakiejkolwiek postaci, nie pozwala się dotknąć, ani stać zbyt blisko siebie. Boi się obcych ludzi a czasem, kiedy strach i lęk przejęły kontrolę nad umysłem, kobieta potrafi w ogóle nie wychodzić z domu, nie odbierać telefonów i nie dawać znaków życia. Najchętniej zapadłaby się pod ziemię.

 

2. Jak reaguje rodzina i najbliżsi?

Reakcja najbliższych na gwałt ma istotny wpływ na to, jak pokrzywdzona kobieta poradzi sobie z zaistniałą sytuacją i późniejszą traumą. Rodzina i najbliższe otoczenie przeważnie jest wstrząśnięta i zszokowana. Towarzyszy im nie mniejsza złość, ból, frustracja i trudność z pogodzeniem się z faktem, że ktoś skrzywdził bliską im osobę. Czasem nie wiedzą w tym wszystkim, jak należy pomóc pokrzywdzonej i  jak z nią rozmawiać. Boją się poruszać ten temat gdyż nie chcą poruszać lawiny traumatycznych wspomnień. Często też rodzice, rodzeństwo, mąż czy najbliższa przyjaciółka obwiniają siebie za całe zajście i nie umieją wybaczyć sobie, że nie zapobiegli tragedii. 

Zdarza się że reakcja otoczenia ma zgoła inne oblicze i potrafi obwiniać samą poszkodowaną. Ofiara gwałtu słyszy takie wymówki jak “Po co tam poszłaś?!”, “Jakbyś Nas posłuchała, to nic by się nie stało!”, “Skoro się tak ubrałaś, to się nie dziw że tak się stało!” i wiele podobnych. To oczywiście można śmiało zaliczyć do przypadków patologicznych, kiedy to rodzina i najbliżsi zamiast być wsparciem dla poszkodowanej, tylko bardziej pogłębiają jej traumę i zagubienie.  

 

 

3. Gdzie ofiara gwałtu może szukać pomocy?

Bardzo ważna jest pomoc udzielona bezpośrednio po zgwałceniu. Kobieta powinna niezwłocznie zgłosić się na pogotowie, na policję lub do ośrodka interwencji kryzysowej. Niezwykle istotne jest aby kobieta bezpośrednio po napaści zgłosiła się na pogotowie, gdzie zostanie jej udzielona pomoc w szerokim zakresie. Obejmuje ona m.in. badanie w kierunku wykluczenia ciąży, zakażeń przenoszonych drogą płciową oraz zabezpieczenia ewentualnych śladów dokonanego czynu.

 Ponadto na pogotowiu ratunkowym pokrzywdzona kobieta otrzyma nie tylko fachową opiekę i pomoc medyczną, ale może tam porozmawiać z ludźmi którzy wytłumaczą jej że nie jest winna temu, co się wydarzyło. To pomoże w  utwierdzeniu jej w przekonaniu że osoba która ją skrzywdziła, popełniła poważne przestępstwo za które musi odpowiedzieć. Kobiecie zostanie udzielona pomoc psychologiczna a także prawna dzięki której, może ustalić dalsze postępowanie.  

Należy również poinformować organy ścigania które dzięki szybkiemu zgłoszeniu, mają większą szansę na złapanie winowajcy i postawienie go przed sądem.

 

4. Jak wygląda leczenie traumy po gwałcie?

Powrót do pełni zdrowia zarówno fizycznego jak i psychicznego, jest powolnym procesem. Nie jest ani łatwy, ani bezbolesny. Aby wyleczyć traumę po gwałcie, ofiara musi wyrzucić z siebie całą złość i wszystkie złe emocje, które w niej siedzą a co za tym idzie, musi o tym opowiedzieć i tym samym wrócić pamięcią do traumatycznych zdarzeń. Jest to jednak konieczne aby mieć poczucie, że jest rozumiana. Nie da się jasno określić ile taka terapia może potrwać, to jest kwestia indywidualna. Leczenie nie sprawi, że gwałt zacznie być traktowany tak, jakby nigdy nie miał miejsca. Terapia ma za zadanie pomóc kobiecie w oswojeniu się z tym wydarzeniem i nauczyć się z tym żyć. Polega na pokazaniu skuteczniejszych sposobów w radzeniu sobie z tym wydarzeniem i na uwolnieniu się od lęku. 

Zaburzenia snu – jakie są rodzaje i jak można je leczyć?

Zaburzenia snu, podobnie jak depresja, zaliczane jest do chorób cywilizacyjnych. Problem z bezsennością i złym spaniem, jest w dzisiejszych czasach niezwykle powszechny. Jest to bardzo poważny problem kliniczny, który odbija się na codziennym funkcjonowaniu, często uniemożliwiając codzienne życie. Z poniższego artykułu dowiesz się, jakie są rodzaje zaburzeń snu, gdzie leży ich przyczyna i jak sobie z nimi radzić.

 

1. Czym charakteryzuje się zaburzenie snu?

Jak już wspomniano, zaburzenia snu to problem bardzo powszechny. Szacuje się że ponad 30% populacji cierpi na różnego rodzaju zaburzenia snu. Sen stanowi podstawową potrzebę fizjologiczną człowieka która odpowiada za regulację wielu funkcji organizmu jak np. wpływa na gospodarkę hormonalną, reguluje pracę mózgu w zakresie zapamiętywania, poprawy koncentracji czy kojarzenia. Zaburzenia snu w znacznym stopniu pogarszają samopoczucie, powodują spadek energii oraz pogarszają sprawność intelektualną. Innymi słowy, człowiek jest notorycznie zmęczony, niewyspany i niezdatny do normalnego funkcjonowania

 

2. Jak najczęściej przejawia się zaburzenie snu?

Zaburzenia snu dzieli się na dwa rodzaje:

  • organicznie zaburzenia snu: zaburzenia w rozpoczęciu i trwania snu, narkolepsja, bezdech, katalepsja,

  • nieorganiczne zaburzenia snu: wywołane czynnikami emocjonalnymi powodującymi bezsenność, somnambulizm, lęki nocne, koszmary senne.

W ciągu wielu lat pracy nad zaburzeniami snu dokonano podziału schorzeń. Podzielono jednostki chorobowe na pierwotne i wtórne. Zaburzenia wtórne towarzyszą innym chorobom psychicznym lub somatycznym, bądź są wynikiem wcześniej przyjmowanych leków lub używek. Z kolei zaburzenia pierwotne dzielą się na dyssomnie oraz parasomnie.


Dyssomnia polega na nieprawidłowej ilości oraz jakości snu. Sen może być za krótki lub zdecydowanie za długi lub mieć zły przebieg (zaburzenia rytmu snu, sen na tzw. czuwaniu). O parasomnii możemy mówić wtedy, kiedy zarówno długość i jakość snu jest prawidłowa, a w trakcie jego trwania dochodzi do szeregu niepożądanych zjawisk jak lunatykowanie, paraliż senny, krzyki, płacz, wymachiwanie rękami przez sen, koszmary.

 

kobieta-podczas-drzemki

 

3. Rodzaje zaburzeń sennych oraz ich przyczyny

  • Bezsenność: mówi się o niej wtedy gdy pacjent ma problem z zaśnięciem bądź utrzymaniem snu przez więcej niż 3 noce w ciągu tygodnia. W sytuacji kiedy trwa to znacznie dłużej, można mówić o bezsenności przewlekłej. Przyczyna najczęściej leży w zaburzeniach i chorobach psychicznych takich jak depresja czy stany lękowe.

  • Narkolepsja: bardzo złożony rodzaj zaburzenia snu który objawia się m.in.

    napadami senności: kiedy wystarczy tylko 5 minut aby zasnąć i to w najmniej odpowiedniej chwili np. w trakcie rozmowy, spotkania,

    omamy senne: kiedy sceny ze snu wydają się tak realistyczne, że wydają się dziać naprawdę,

    katapleksja: to nagły spadek napięcia mięśniowego, który powoduje całkowity bezwład ciała,

    paraliż senny: to dosyć przerażający rodzaj zaburzenia powodujący paraliż ciała przy jednoczesnym zachowaniu świadomości, pojawiające się w trakcie zasypiania lub na etapie budzenia,

  • Zaburzenia rytmu snu i czuwania: polega na braku synchronizacji między własnym rytmem snu a wymogami otoczenia (zmiana stref czasowych, praca na zmianę). Występuje na skutek złego funkcjonowania zegara biologicznego.

  • Lęki nocne: towarzyszy im uczucie silnego strachu nagle przerywającego sen, objawia się budzeniem z krzykiem, płaczem, gwałtownym przebudzeniem a niekiedy i agresją.

  • Koszmary senne: występujące w postaci bardzo realistycznych wydarzeń, wywołujące tak silny lęk i przerażenie że człowiek jeszcze długo po wybudzeniu, nie umie oswoić się z myślą że to był tylko sen. Ich przyczyna najczęściej leży w przeżytych traumach, przykrych doświadczeniach lub przy zespole stresu pourazowego.

  • Lunatyzm: to wykonywanie różnych czynności będąc w głębokim śnie a po przebudzeniu, w ogóle nie pamięta się zdarzeń i czynów, które pacjent wykonał będąc w tym stanie.

  • Upojenie senne: charakteryzuje się zdezorientowaniem po wybudzeniu, a któremu towarzyszą bełkotanie, chwilowy brak kontaktu z otoczeniem lub chaotyczne ruchy i niezrozumiałe czynności (np. dodawanie soli do kawy).

Zaburzenia snu mogą wynikać z szeregu czynników. Może być to uwarunkowanie genetyczne kiedy to od najmłodszych lat pacjent miał problemy z zasypianiem, sen przeważnie jest krótki, płytki a z biegiem czasu problem przybiera na sile. Na problemy ze snem mogą mieć również wpływ określone sytuacje życiowe jak rozwód, śmierć bliskiej osoby, problemy w pracy, kłopoty finansowe i wiele innych. W tym wypadku zaburzenia snu mogą się pogłębiać wraz z pogarszającym się stanem psychicznym. Na problemy ze snem mają również wpływ nieregularny tryb życia, szkodliwe nawyki jak oglądanie telewizji do późna, zasypianie o różnych porach, późne jedzenie kolacji, nie prowadzenie aktywności fizycznej.

4. Gdzie szukać pomocy?

W pierwszej kolejności należy udać się do lekarza rodzinnego który oceni ogólny stan zdrowia i zleci odpowiednie badania. Jeżeli wykluczona zostanie choroba somatyczna wówczas pacjent może udać się do Poradni Zdrowia Psychicznego gdzie przejdzie dodatkowe badania mające na celu wykluczenie chorób psychicznych. W przypadku kiedy po wykonanych badaniach pacjent nie cierpi ani na chorobę somatyczną ani na psychiczną, wtedy może udać się do specjalistycznego ośrodka medycyny snu. W takich ośrodkach przeprowadzane są bardzo szczegółowe badania które pomagają wykryć przyczynę zaburzeń oraz znaleźć na nie rozwiązanie.




Dorosły z zespołem Aspergera. Czy może stworzyć rodzinę?

Zespół Aspergera to nie choroba lecz zaburzenie które w znacznym stopniu, utrudnia nawiązanie relacji międzyludzkich. Dotyka zarówno dzieci jak i dorosłych. O ile w przypadku dzieci, u których zespół Aspergera został wcześnie zdiagnozowany, można leczyć i uczyć się życia na innych zasadach, tak w przypadku dorosłych którzy nie wiedzą że cierpią na ten rodzaj zaburzenia, wspólne życie i budowanie przyszłości może być bardzo trudne. Jednak, nie niemożliwe. Jak żyć z osobą cierpiącą na zespół Aspergera i jakie są metody leczenia, o tym w poniższym artykule.

 

1. Zespół Aspergera – definicja

Samo określenie pochodzi od nazwiska austriackiego lekarza Hansa Aspergera który w 1944 roku, zauważył pierwsze syndromy u badanych przez niego dzieci w klinice psychiatrycznej w Wiedniu. Ich zachowanie zdecydowanie odbiegało od reszty grupy które, oprócz asymilowania się od rówieśników, cechował wysoki iloraz inteligencji, ciekawe zainteresowania, bogate słownictwo oraz problemy w nawiązywaniu kontaktów z innymi dziećmi, problemy z komunikacją i niezdarne ruchy. W tamtym okresie, występujące objawy określił terminem “psychopatia autystyczna”.

 

2. Zespół Aspergera – przyczyny

Nie ma jednoznacznych przyczyn występowania zespołu Aspergera. Hans Asperger na podstawie swoich obserwacji badanych dzieci stwierdził, iż może mieć ono podłoże genetyczne. Teoria ta ma silne podstawy poparte dowodami empirycznymi. Zaobserwowano, że zespół Aspergera częściej występuje u dzieci, których rodzice zdradzają pewne symptomy tego zaburzenia. Przypuszcza się również że zaburzenie to może mieć swoje źródła w ekspozycji na teratogeny to znaczy na czynniki zewnętrzne, wpływające negatywnie na rozwój płodu w pierwszych 8 tygodniach od zapłodnienia. Przyczyn można się wówczas dopatrywać w urazach okołoporodowych, uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego, toksoplazmozie czy dziecięcym porażeniu mózgowym.

 

mezczyzna-stoi-przy-szybie

 

3. Zespół Aspergera – objawy

Zespół Aspergera to przede wszystkim trudności w nawiązywaniu relacji międzyludzkich. Wyróżnia się kilka typowych zachowań dla osób cierpiących na ten rodzaj zaburzenia. Należą do nich:

  • problemy z nawiązywaniem nowych kontaktów – pacjenci z zespołem Aspergera nie narzekają na brak znajomych i przyjaciół. Jednak nie czują potrzeby, aby pozyskiwać nowych znajomych i poszerzać ich krąg. To co łączy go z innymi ludźmi to nie potrzeba bliskości czy kontakt z drugim człowiekiem ale wspólne zainteresowania i pasje. Osoby z zespołem Aspergera najlepiej odnajdują się w dziedzinach związanych z naukami ścisłymi, przyrodniczymi czyli jest to dosyć wąski zakres zainteresowań. Dlatego też trudno jest im znaleźć osoby, które podzieliłyby ich zainteresowania oraz entuzjazm z nimi związany.
  • trudności z podtrzymywaniem kontaktu – osoby z zespołem Aspergera sprawiają wrażenie zarozumiałych, wyniosłych, przekonanych o własnej wartości, niekiedy nawet wyniosłe. Nie potrafią odczytywać i interpretować sygnałów pozawerbalnych takich jak gestów, mimiki, nie rozumieją ironii i sarkazmu, metafor, wszystko odbierają dosłownie. Podczas rozmowy skupiają się przede wszystkim na temacie rozmowy, a nie kontakcie z drugim człowiekiem. Dlatego też ich zachowanie odbierane jest jako oznaka zarozumiałości, pychy, dużego ego i z tego powodu, spychani są niejako na margines.

  • zachowania kompulsywne – to odczuwanie potrzeby a nawet wręcz przymusu do powtarzania danej czynności, która służy wyładowaniu napięcia. Osoby z zespołem Aspergera są obsesyjnymi pedantami. Wszystko ma swoje miejsce i nie można go zmieniać, rzeczy muszą być ułożone równo od linijki do linijki, nie wolno niczego przestawiać, zmieniać ustawienia, zdarza się obsesyjne mycie rąk  itp. 

  • usztywnione i stereotypowe zachowania – to powtarzanie w kółko tych samych czynności w ten sam sposób. To daje im poczucie komfortu i spokoju psychicznego. Stereotypowe zachowania dotyczą np. chodzenia do pracy tą samą drogą nawet jeżeli oznacza to nadrabianie kilometrów, mycie naczyń w tej samej kolejności itp. 

  • zaburzenia pamięci proceduralnej – polega na wyuczonym i automatycznym wykonywaniu codziennych czynności tak, że człowiekowi z zespołem Aspergera całkowicie wyłącza się myślenie. Nie zastanawia się nad tym co robi po prostu, robi to za automatu. Zdarza się również że niektórzy chorzy postępują zupełnie odwrotnie i bardzo skupiają się nad wykonywaniem danej czynności jak np. nad sznurowaniem butów. 

  • nieprawidłowości percepcyjne – chodzi o nadwrażliwości lub niewrażliwość na bodźce. Osoby z zespołem Aspergera bardzo często borykają się z zaburzeniem czucia głębokiego. Mają np. problem z utrzymaniem równowagi dlatego przez otoczenie postrzegani są jako fajtłapy i niezdary. Inaczej reagują również na bodźce wzrokowe, skupiając się na szczegółach nie dostrzeganych przez innych lub przeciwnie, nie wypatrują niczego szczególnego w otoczeniu i wolą skupiać swoją uwagę na widokach statycznych. Są wrażliwi na hałas, przeszkadzają im rozmowy innych ludzi, śmiech, gwar a nawet najmniejsze szmery i szuranie. Cenią sobie ciszę i spokój.

 

4. Zespół Aspergera – leczenie

W tym miejscu należy jeszcze raz zaznaczyć, iż zespół Aspergera nie jest chorobą lecz zaburzeniem i nie ma niego lekarstwa. Można jedynie łagodzić objawy poprzez wdrożenie terapii indywidualnej lub grupowej. U dorosłych stosuje się terapię behawioralną, kognitywną lub behawioralno-poznawczą.

Terapia behawioralna ma na celu przekonać chorego do zmiany zachowań na takie, które są powszechnie akceptowane. Pomaga choremu nauczyć się pewnych schematów i rozumieć ich zastosowanie. Z kolei terapia kognitywna, wspiera pacjentów z zespołem Aspergera w pracy nad samym sobą. Aby zakończyła się sukcesem, niezbędna jest obecność terapeuty przewodnika. Podczas terapii behawioralno-poznawczej, pomaga się choremu zrozumieć świat który go otacza oraz zasady, które w nim obowiązują. Pacjent uczy się czym są emocje, jak nauczyć się je wyrażać, dlaczego ich poprawne odczytanie jest tak ważne w kontaktach międzyludzkich. 

 

5. Zespół Aspergera – chory ma szansę na normalne życie

Osoba z zespołem Aspergera ma szansę na założenie rodziny i prowadzenie normalnego życie. Jednak aby życie pod jednym dachem z chorym na Aspergera nie było udręką, obie strony muszą włożyć mnóstwo pracy nad zachowaniem zdrowej relacji. Przede wszystkim, chory musi uczęszczać regularnie na terapię, stosować się do zaleceń terapeuty i nieustannie nad sobą pracować. To niestety ciągła walka ze swoimi przyzwyczajeniami, nawykami oraz praca nad zmianą sposobu myślenia. Również partnerzy osób z zespołem Aspergera muszą wykazać się wyrozumiałością i cierpliwością. Najważniejsze jest zrozumienie że chory inaczej postrzega świat, inaczej go odbiera, jego psychika pracuje na zupełnie innych zasadach i to, co dla Nas jest oczywiste, dla niego wcale nie musi takie być. Bardzo istotne jest wsparcie i pomoc w walce o normalne życie. To praca na całe życie a sukces, osiągną tylko ci najbardziej wytrwali i zawzięci na osiągnięcie zamierzonego celu. 

Molestowanie seksualne – gdzie leży prawdziwa istota problemu?

Molestowanie seksualne w ostatnim czasie jest bardzo źle rozumiane. Za molestowanie seksualne uważa się nawet samo spojrzenie przez co oskarżane są osoby, których zachowanie z molestowaniem nie miało nic wspólnego. Dlatego w poniższym artykule przybliżamy prawdziwe oblicze molestowania i zachowania, które noszą znamiona napastowania seksualnego.

 

1. Molestowanie seksualne – definicja

W kodeksie karnym molestowanie seksualne definiowane jest jako „każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym, odnoszące się do płci którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osobistej, w szczególności stworzenie atmosfery wrogiej, poniżającej, upokarzającej, uwłaczającej i zastraszanie; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy”.

Zatem w przełożeniu na język potoczny, to różnego rodzaju zachowania, które nie są akceptowane przez drugą osobę, będące dla niej poniżające i naruszające jej godność. Molestowanie seksualne często jest związane z poczuciem i wykorzystywaniem władzy, pozycji i wpływów. Może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn

2. Jak rozpoznać molestowanie seksualne?

Aby mieć pewność że druga osoba faktycznie dopuszcza się zachowań kwalifikujących je pod molestowanie seksualne i nie oskarżyć pochopnie drugiego człowieka, przedstawiamy zachowania typowe dla tego typu zjawiska.

Molestowanie seksualne ma następujący charakter:

  • słowny – dwuznaczne propozycje, gwizdanie na widok kobiety, tzw. końskie zaloty, wulgarne i seksistowskie żarty, nieprzyzwoite wypowiedzi, naśmiewanie się, dręczenie psychiczne,
  • fizyczny – niechciane pocałunki, przytulenia, dotykanie różnych części ciała bez zgody drugiej osoby, wykonywanie ruchów seksualnych a nawet gwałt,
  • szantaż – zmuszanie do wykonywania czynności i rzeczy których druga osoba nie chce, zastraszanie, szantażowanie, wykorzystywanie swojej wyższości, władzy.

3. Flirt to nie molestowanie seksualne

Oczywiście w sytuacji kiedy ktoś podrywa czy flirtuje z drugą osobą, nie można zaliczyć do molestowania seksualnego. W przeciwnym wypadku chyba wszyscy musielibyśmy zostać oskarżeni o popełnienie tego czynu i wówczas cała populacja ludzkości, siedziałaby w więzieniu. 

Flirt ma oczywiście podtekst miłosny lecz jest to nie tylko sposób uwodzenia czy droga do zdobycia czyjegoś serca. Wiele osób flirtuje dla zabawy, dla lepszego poznania się czy umilenia czasu. Nie ma w tym niczego złego. Podstawową ideą flirtu jest stopniowe skracanie dystansu odpowiedniego dla danej relacji. Flirtując przekraczamy nieznacznie granicę wyznaczoną przez normy i nadajemy swojej relacji bardziej intymny i bliższy charakter. Warto o tym wiedzieć gdyż taka wiedza może być przydatna w sytuacji, kiedy osoba faktycznie dopuszczająca się molestowania seksualnego, używa argumentu flirtu jako swojej linii obrony.

Flirt to gra słowna dwóch osób za ich obopólną zgodą. Gdy jedna z nich nie godzi się na określone zachowania, czuje się niepewnie, boi się, odczuwa jakikolwiek dyskomfort w kontakcie z drugą osobą, to wtedy mówimy już o molestowaniu seksualnym.

4. Konsekwencje niesłusznego oskarżenia o molestowanie seksualne

W dzisiejszych czasach oskarżenia o molestowanie seksualne stało się bardzo powszechne i częste. Wszystko zapoczątkowała akcja #metoo, kiedy to ruszyła fala oskarżeń o molestowanie seksualne i gwałty przez jednego z najsłynniejszych hollywoodzkich producentów filmowych, Harveya Weinsteina. Niestety akcja zaczęła w pewnym momencie przybierać zły obrót. Na całym świecie oraz w Polsce, coraz częściej padają oskarżenia o molestowanie, którego tak naprawdę nie było. To wynika właśnie z niewiedzy i braku zorientowania w tej kwestii. Oskarżający mylą zachowania które nie noszą w sobie żadnych znamion napastowania seksualnego i kierują sprawę do sądu. 

Fałszywe oskarżenia mają nieprzyjemne konsekwencje dla obu stron. W sytuacji kiedy oskarżony o molestowanie zostaje uniewinniony nie oznacza to, że później wszystko układa się po jego myśli. Zawsze pozostanie z nim łatka człowieka który był wcześniej oskarżany i sądzony o tego typu przestępstwo. Zawsze będzie się to za nim ciągnęło i będzie musiał walczyć z przeciwnościami, jakie będą z tego wynikać.

Również strona oskarżająca może napytać sobie biedy z powodu fałszywego oskarżenia. Pół biedy jeśli oskarżenie będzie wynikało ze zwykłej niewiedzy i nieodpowiednim wyedukowaniu w tej kwestii. Wówczas konsekwencje mogą być mniej szkodliwe. Jednak w sytuacji kiedy strona oskarżająca składa fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa z premedytacją i wyrachowaniem, wtedy los już nie jest taki łaskawy. Za składanie fałszywych zeznań, fałszywe oskarżenie, pomówienie grozi wiele lat za kratkami. Poszkodowany może również wnioskować o odszkodowanie za wyrządzone z tego tytułu szkody. Odszkodowanie w zależności od danej sytuacji może sięgać nawet kilkuset tysięcy złotych

Zatem jeżeli masz podejrzenie co do niewłaściwego zachowania drugiej osoby, sądzisz że ma ono podłoże napastowania seksualnego ale nie masz 100% pewności, zasięgnij porady u specjalisty. Najlepiej jeśli skorzystać z porady psychologa, opowiesz o dręczącej Cię sytuacji, określisz dokładnie zachowanie drugiej osoby oraz swoje odczucia względem tej osoby. Jeżeli psycholog po dokładnym wysłuchaniu Cię potwierdzi Twoje obawy, wówczas dowiedz się jak w dalszej kolejności postępować i co zrobić aby osoba która Cię niejako krzywdzi, odpowiedziała za swoje czyny.

Jak mediator może pomóc rodzinie?

W każdej, nawet najbardziej zgodnej rodzinie, pojawiają się kryzysy. Te najgłębsze mogą w konsekwencji doprowadzić do rozpadu rodziny. Oczywiście można próbować samemu im zaradzić jednak jeśli mimo prób nadal nie ma poprawy, wówczas warto rozważyć opcję skorzystania z pomocy mediatora rodzinnego. Mediacja pomaga w nauczeniu się prowadzeniu dialogu, uczy wzajemnego szacunku, respektowania praw i potrzeb drugiej osoby. To świetna lekcja kompromisu o której możesz przeczytać poniżej.

1. Na czym polega mediacja rodzinna?

Ta metoda rozwiązywania konfliktów w rodzinie jest to dobrowolna i poufna. Jej głównym celem jest wypracowanie kompromisu, w którym udział biorą strony konfliktu oraz bezstronny mediator. W psychologii jest to bardzo powszechna metoda rozwiązywania sporów jednak w Polsce rozwija się od niedawna, kiedy to wprowadzono odpowiednie przepisy w Kodeksie Cywilnym i Karnym ponieważ do tej pory, mediacje prowadzone były tylko przez sądy. 

Z pomocy mediatora mogą skorzystać osoby którym zależy na złagodzeniu, rozwiązaniu problemu i uratować relację z drugą osobą. Mediacje prowadzone są nie tylko pomiędzy zwaśnionymi małżonkami ale również między rodzicami a dziećmi oraz innymi członkami rodziny. 

2. Jakie problemy pomaga rozwiązać mediator?

Do mediatora rodzinnego mogą zgłosić się pary czy małżeństwa które chcą ustalić kwestie alimentacyjne, opiekę nad dzieckiem czy sprawy majątkowe. Dzięki takiej mediacji, strony zaoszczędzą sobie nerwów, kłótni i długotrwałych batalii sądowych mających na celu uregulowanie łączących ich spraw. Jeśli dodatkowo w grę wchodzą dzieci, wówczas rozmowa z mediatorem pomoże zaoszczędzić dzieciom przykrych widoków kłócących się, krzyczących na siebie rodziców. Dzięki temu mogą pokazać swoim pociechom że konflikty i nieporozumienia, można rozwiązać w sposób pokojowy. Oprócz par które zdecydowały się na rozstanie ale potrzebowały pomocy w uporządkowaniu wspólnych spraw, do mediatora rodzinnego mogą zgłosić się pary które chcą uniknąć rozstania, naprawić relacje i uratować związek.

Do zadań mediatora należy także pomoc w usunięciu trudności jakie często mają miejsce w relacjach pomiędzy rodzicami a dziećmi. Na tym polu przychodzi mierzyć się z takimi problemami jak dorastające i buntujące się dzieci czy w przypadku tzw. patchworkowej rodziny kwestie ze znalezieniem wspólnego języka z innymi członkami rodziny, problem z przystosowaniem się do nowej rzeczywistości (ojciec ma nową żonę, matka ma nowego partnera z którym spodziewa się dziecka, zmiana miejsca zamieszkania, zmiana szkoły itp.). 

Kolejnymi kwestiami które pomaga rozwiązać mediator są nieporozumienia w rodzinie w zakresie spraw majątkowych, dziedziczenia, spadku, spory związane z ustaleniem opieki nad starszymi członkami rodziny czy chorymi rodzicami.

3. Kiedy mediator rodzinny jest skuteczny?

Choć brzmi to jak banał ale aby mediacja była skuteczna, trzeba naprawdę chcieć z niej skorzystać, czuć że taka opcja jest konieczna i gdy już do niej dojdzie, nie można być w niej biernym. Jeżeli nie uczestniczymy czynnie w spotkaniu mediacyjnym, wówczas nie ma to najmniejszego sensu. Obie strony muszą brać czynny i aktywny udział w dyskusji która ma przecież na celu pomóc w rozwiązaniu problemu, konfliktu. Trzeba też wiedzieć, że aby mediacja była udana, nie można twardo obstawać przy swoim stanowisku i swoich racjach. Trzeba otworzyć się na drugą osobę, na to co ma do powiedzenia, jakie zdanie w danym temacie i wysłuchać jaki ma pomysł na załagodzenie sytuacji. Mediator w tym wszystkim pomoże znaleźć punkt, w którym strony mogą się spotkać. 

Co jest najważniejszą zaletą mediacji to, że nie ma tu strony przegranej. Znalezione podczas sesji z mediatorem rozwiązanie, musi być satysfakcjonujące dla obu stron. 

3. Nie ma sytuacji bez wyjścia

Zatem podsumowując, mediacja nie tylko pomaga w rozwiązaniu sporu czy konfliktu ale daje rozwiązanie na przyszłość, wskazówki jak radzić sobie z problemami, jak ze sobą rozmawiać i nauczyć się iść na kompromis. Pozwala na poznanie drugiej osoby, jej potrzeb, pragnień, uczy odpowiednich zachowań, pomaga w głośnym wyrażaniu samego siebie i nie ukrywaniu swoich uczuć. Dzięki mediacji można nauczyć się głośno mówić o problemach, zmartwieniach, obawach, o tym co nas boli czy przeraża. Jeżeli do tej pory baliśmy się powiedzieć drugiej osobie co nam leży na przysłowiowym żołądku, to mediacja jest idealnym momentem na to aby wreszcie to zrobić i tym samym, oczyścić się z trawiących nas negatywnych emocji. 

Sam mediator jest osobą bezstronną i neutralną.Nikogo nie ocenia, nikogo nie krytykuje, nie podsuwa gotowych rozwiązań, nie rozstrzyga. Pomaga za to w komunikacji, w odkrywaniu problemów, sprawdza realność propozycji, inicjuje i odpowiednio kieruje negocjacjami, a każda sesja jest poufna. Sam proces mediacyjny jest elastyczny a terapia w zależności od skali problemu, składa się z kilku spotkań. 

Jeśli zatem czujesz że twój związek lub rodzinę trawi i pochłania coraz większy konflikt, zastanów się czy nie powinieneś skorzystać z pomocy mediatora rodzinnego. 

Gdy mężczyzna staje się ojcem…

O sytuacji mężczyzny, który oczekuje na przyjście swojego dziecka, można mówić w kontekście jego domu rodzinnego. Wzór ojca, kształtowany jest w kontakcie swojego  własnego. Wszelkie negatywne doświadczenia utrudniają właściwe podjęcie roli ojca, nawiązanie bliskich relacji z dzieckiem zarówno przed, jak i po urodzeniu. Jak myśl o pojawieniu się na świecie dziecka wpływa na męską psychikę, o tym w poniższym artykule.

1. Niepewność, strach, lęk

Brak ojca lub jego nieobecność, mogą powodować trudności w dookreśleniu własnej tożsamości oraz brak modelu męskiej roli w rodzinie. Na ogół mężczyzna chce dać swemu dziecku to, czego od własnego ojca nie otrzymał. Własna żona odwołuje z kolei męża, do relacji z matką. Synowie matek opiekuńczych i czułych, z którymi mieli dobre relacje, lepiej radzą sobie z adaptacją do nowej sytuacji życiowej. Im większa gotowość na poczęcie, tym szybszy proces zaakceptowania dziecka i uświadomienia sobie nowej roli. Perspektywa zwiększonej odpowiedzialności za materialne położenie rodziny, może powodować stres (zwłaszcza w trudnej sytuacji materialnej, przyjście dziecka na świat, może być odebrane negatywnie). Na pojawienie się nieplanowanego dziecka niektórzy ojcowie reagują szokiem, nie czują się na nie przygotowani, co może powodować pojawienie się wrogości wobec dziecka. Z kolei postawa kobiety roszczącej sobie prawo do szczególnej opieki i wykorzystującej swój odmienny stan („spójrz, jak bardzo się poświęcam!” „Ile mnie to kosztuje!”), może powodować u męża poczucie winy za cierpienia żony i wywoływać postawę nadmiernej opieki lub do ucieczki przed żoną.

2. Reakcje obronne, fazy pokonywania lęku

U niektórych mężczyzn może wystąpić szereg objawów psychopatologicznych na wieść o poczęciu dziecka. Mogą to być dziwaczne zachowania, stosowanie środków psychoaktywnych, alkoholizm. Takie zjawiska, mają miejsce rzadko i na ogół, występują u mężczyzn z negatywnymi doświadczeniami seksualnymi (np. wykorzystywanych w dzieciństwie).

Wielu ojców przeżywa okresową niechęć oraz lęk przed trudami wychowania. Są to początkowe, dość powszechne odczucia.

Istnieje kilka faz ojcowskiego zaangażowania w prenatalny rozwój dziecka:

  • Faza 1
    obejmuje czas od kilku godzin do kilku tygodni, gdy nie ma stuprocentowej pewności co do poczęcia dziecka. Stan niepewności powoduje huśtawkę emocjonalną,
  • Faza 2
    po uzyskaniu pozytywnej diagnozy następuję kilka pierwszych miesięcy, w których ojciec jest zaangażowany w niewielkim stopniu. Rola ojca w rozwoju prenatalnym jest na tym etapie często kwestionowana,
  • Faza 3
    środkowy okres rozwoju prenatalnego (12 – 25 tydzień), stopniowe uwidacznianie się obecności dziecka, pogłębia się wtedy więź małżeńska, rozwijają się pozytywne uczucia ojca do dziecka. Tylko niektórzy mężczyźni, nadal mają trudności z adaptacją do nowej roli,
  • Faza 4
    okres skupienia się rodziców na aktualnych i przyszłych potrzebach dziecka a wyobrażenia o dziecku, stają się coraz bardziej konkretne. Przed porodem u niektórych mężczyzn może pojawić się napięcie, lękliwość, jawny i ukryty niepokój. Narasta lęk o przebieg porodu i stan zdrowia dziecka oraz lęk przed nowym rozdziałem w życiu.

3. Myśli o przemijaniu, reakcje na wygląd kobiety

U wielu mężczyzn dominują także przeżycia związane z uświadomieniem sobie procesu starzenia się. Zdają sobie sprawę, że są o jedną generację starsi. Powoduje to szereg ważnych pytań o własną tożsamość i sens życia. U pewnej grupy mężczyzn występuje wówczas zależność uczuciowa od żony. Pojawia się pragnienie, aby im obu matkowała. Żona jest skoncentrowana na swoim stanie i rozwoju dziecka. W sytuacji, gdy mężczyzna jest izolowany od spraw związanych z rozwojem dziecka, może u niego wystąpić poczucie osamotnienia i zagubienia.

Mężczyźni zadowoleni z życia seksualnego spełniają lepiej funkcje ojcowskie i czerpią z nich więcej satysfakcji. Jeśli rozwój dziecka przebiega prawidłowo, wówczas współżycie pary nie zmienia się i może być nawet częstsze oraz piękniejsze ze względu na obecność owocu wzajemnej miłości.

W środkowym okresie rozwoju prenatalnego, zmiany sylwetki kobiety są dla większości mężczyzn podniecające i pobudzają pożądanie seksualne. Ciało kobiety może wówczas budzić emocje zarówno pozytywne (uznania, szacunku, zafascynowania jej pięknem) jak i negatywne (odraza, wstręt, wstyd, niechęć). Niektórzy boją się współżycia przy kontakcie z dużym brzuchem i boją się, że zrobią krzywdę dziecku. Zdarza się nawet że boją się nawet dotykać brzuch i tym bardziej, nie chcą podjąć współżycia.

4. Zmiany w życiu seksualnym

Kwestie związane ze współżyciem przed porodem powinny być omawiane przez małżonków. Kobieta bowiem wykazuje inne potrzeby niż mężczyzna. Może być zmęczona i dotknięta różnymi dolegliwościami ciążowymi. Jest nastawiona raczej na pieszczoty i czułości niż na samą bliskość fizyczną. Okres tuż przed porodem wymaga wstrzemięźliwości.

Przystosowanie się do nowej roli wymaga wiele energii psychicznej. Tam, gdzie nie dotarła zachodnia cywilizacja, istnieje szereg magiczno-religijnych form zachowań i pouczeń obowiązujący mężczyznę tzw. kuwada. Są to różnego rodzaju zasady określające, co mężczyzna może jeść i pić, jakich czynności nie może wykonywać. Kuwada nakazuje wstrzemięźliwość seksualną i towarzyszenie żonie, w czasie akcji porodowej.

W kulturze zachodniej, gdzie zaniknęła kuwada, występują u mężczyzn dolegliwości fizyczne i psychiczne związane z radzeniem sobie z nową rolą. Najczęściej występuje zmęczenie, zaburzenia snu, bóle kręgosłupa i wiele innych. Mimo tych dolegliwości, nie korzystają z pomocy medycznej ponieważ presja społeczna wymaga, aby byli silni i stanowili mocne oparcie dla żony.

 

Lęki związane ze stanem zdrowia żony i dziecka mogą być osłabione w sytuacji gdy ojciec uczestniczy w badaniach lekarskich żony,  w zajęciach na szkole rodzenia, gdy uczy się właściwej pielęgnacji noworodka. Inną formą radzenia sobie z lekiem może być fantazjowanie na temat dziecka i wspólnych zabaw.

Gdy kobieta staje się matką…

Pierwszy okres po poczęciu dziecka to czas intensywnych przeżyć dla każdej kobiety. Może to być czas trudny. Psycholodzy określają ten etap jako „okres kryzysu psychicznego”. Jeśli przebiega on prawidłowo, prowadzi do funkcjonowania na wyższym poziomie dojrzałości. Najsilniejszy kryzys oraz jego pozytywne lub negatywne skutki, występują przy pierwszym dziecku. Zachodzą wtedy najbardziej znaczące przemiany w sposobie życia, które kobieta musi zaakceptować.

1. Pierwszy trymestr ciąży

Pierwszy trymestr, to na ogół czas bardzo trudny gdyż poczęcie dziecka, wywołuje zmiany fizyczne i psychiczne, zmieniając sytuację społeczną kobiety.

Mogą pojawić się zmiany w postrzeganiu własnego ciała. Nowa gospodarka neurohormonalna może powodować rozchwianie równowagi psychicznej, przeżywanie silnych, skrajnych uczuć i emocji od radosnych do głęboko lękowych i depresyjnych. Mogą wystąpić objawy fizjologiczne np. wymioty, senność, wrażliwość  na zapachy. Mogą nie być odczytywane przez kobiety jako sygnał od dziecka informujący o jego obecności oraz rozwoju jak również, zmianach przystosowawczych organizmu, lecz jako uciążliwość i dolegliwość wywołującą lęk co do ich przyczyny. Koncentracja na dolegliwościach może powodować egocentryzm, skupienie na sobie, niechęć do przyczyny, która je wywołuje. Przez niektóre kobiety ustanie miesiączki może być traktowane jako zaburzenie, które trzeba leczyć środkami farmakologicznymi (środki wywołujące miesiączkę mogą spowodować poronienie). Istnieje ryzyko, że kobieta nie będzie akceptować faktu powiększania się jej piersi w czasie trwania ciąży.

Kolejnym elementem mogą być zmiany w postrzeganiu samej siebie. Ważne jest zaakceptowanie obecności dziecka i różnic między swoją osobą a dzieckiem (zmiana sposobu myślenia z „ja” na „my”). Jednakże dla wielu kobiet dziecko jest tylko zarodkiem, guzem który rośnie w jej brzuchu wówczas trudno jest im obdarzyć je od początku miłością. Zdarzają się myśli o aborcji. Pozytywne zmiany w myśleniu o dziecku mogą czasami nastąpić dopiero w momencie odczuwania jego ruchów, które świadczą o jego obecności oraz odrębności. Wiele kobiet w tym okresie może jeszcze nie czuć się matkami. Brak poczucia dojrzałości do roli matki u niektórych kobiet, przyczynia się do powstania lęku przed przyszłością, żalu za utratą beztroskiej przeszłości.

Kryzys psychologiczny jest pewną normą pierwszego okresu po poczęciu dziecka. Może pojawić się zachwianie pewności siebie, uczucia lękowe np. lęk przed dzieckiem, lęk o zdrowie swoje i dziecka, lęk przed komplikacjami, przed chorobą, przed porodem! itp. Większość kobiet pierwszy okres przeżywa radośnie, mimo pojawiających się niepokojów, gdyż posiadanie dziecka zaspokaja wiele potrzeb jak poczucie bezpieczeństwa (dziecko może zapewnić opiekę na starość), afiliacji (poczucie więzi, przynależności do kogoś), uznania i szacunku (prestiż społeczny kobiet w ciąży), dodatniej samooceny (dziecko dowartościowuje kobietę, świadczy o jej biologicznej zdolności prokreacyjnej), twórczości (dziecko stymuluje do nabywania nowych umiejętności), sensu życia (jest po co i dla kogo żyć), nieśmiertelności (dziecko zaspokaja częściowo dążenie do nieśmiertelności, gdyż dziedziczy ich bogactwo genetycznie).

Zmiany w kontaktach społecznych to również istotny aspekt macierzyństwa. Chęć utrzymania dotychczasowej roli społecznej może być powodem do odrzucenia dziecka i decyzji o aborcji. Rzadko zdarza się, że kobieta traktuje dziecko jako rywala wobec partnera i obawia się, że nie będzie potrafiła podzielić swego czasu dla obojga. Kobieta z powodu poczęcia dziecka może być porzucona przez partnera. Wówczas albo decyduje się na aborcję aby tylko utrzymać przy sobie mężczyznę lub zemścić się na nim. Zdarza się również kobieta decyduje się na urodzenie dziecka po to, aby nadać mu nazwisko ojca, aby upokorzyć go w towarzystwie. Czasem kobieta chce urodzić dziecko, aby zrekompensować sobie utratę mężczyzny. Jest to okres, w którym kobieta jest szczególnie podatna na sugestie z otoczenia. W środowisku, które nie ceni rodzicielstwa, kobieta może czuć się odepchnięta i pogardzana.

2. Drugi trymestr ciąży

W drugim trymestrze następuję stabilizacja hormonalna i uczuciowa. Większość dolegliwości ciążowych ustąpiła lub jeszcze się nie ujawniła; dziecko jest niewielkie, więc nie jest jeszcze ciężarem dla matki. W pożyciu małżeńskim jest to tzw. „okres miodowy”.

W okresie tym mogą pojawić się również zmiany w postrzeganiu własnego ciała np. widoczna zmiana sylwetki kobiety. Jednak jest ona dumna z tego, że jej ciało stanowi dobre miejsce rozwoju dla dziecka, jest zadowolona, ma wysokie poczucie własnej wartości i znaczenia macierzyństwa, dba o swój wygląd. Jednak są kobiety, które zmiany w wyglądzie przeżywają jako degradację. Jeśli dla kobiety ważna była do tej pory atrakcyjność fizyczna i na niej budowała poczucie swojej wartości, może teraz nie akceptować dużego brzucha, lękać się, że mąż przestanie się nią interesować, pojawia się lęk o zdradę z jego strony. Niekiedy kobiety noszą wyszczuplającą bieliznę która może źle wpływać na rozwój płodu. W zdecydowanej jednak większości, rozwój dziecka skłania kobietę do większej dbałości o swoje zdrowie i do przestrzegania diety, czasem może występować lęk przed współżyciem seksualnym, aby nie uszkodzić dziecka (na tym etapie rozwoju dziecka nie stanowi to jednak zagrożenia).

Postrzeganie siebie ma związek z tym, iż kobieta czuje się coraz bardziej matką, postrzega dziecko jako odrębną osobę (jest to wzmagane przez jego coraz to żywsze ruchy). Jest to czas, gdzie pojawiają się fantazje i marzenia dotyczące dziecka, przypisywanie mu pewnych cech, kształtowania różnych form przywiązania do dziecka. Kobieta interesuje się rozwojem dziecka i jego wychowaniem, koncentruje się na tym, co dzieje się wewnątrz jej ciała. Zdarza się, że czasami ogranicza kontakty towarzyskie i swoje hobby. Jej stan jest w centrum jej zainteresowania, częściej rozmawia ze swoim dzieckiem, które pozostaje wyimaginowanym przyjacielem.

Kobiety w ciąży w pewnym momencie mają wielki dylemat komu, kiedy i jak powiedzieć o dziecku. Otoczenie chce wyręczać kobietę w jej pracach, jest opiekuńcze wobec niej. Podatność na uwagi otoczenia może czynić kobietę „małą dziewczynką”, którą każdy poucza i ma prawo oczekiwać od niej określonego działania. Czasami kobieta ogranicza swoje kontakty z innymi ludźmi, nawet z najbliższymi, ale może mieć poczucie, że stosunek innych do niej się zmienił.

3. Trzeci trymestr ciąży

Gdy przychodzi trzeci trymestr, wzrasta koncentracja kobiety na dziecku i porodzie, zmienia się jej wygląd, przeżycia i zachowania wobec innych ludzi. Kobiecie powiększają się maksymalnie piersi i brzuch, doświadcza różnych dolegliwości fizycznych np. hemoroidy, zaparcia, bóle krzyża, ograniczona ruchliwość, szybkie męczenie się itp. Ruchy dziecka stają się bardziej energiczne, co kobieta może odbierać jako znak witalności dziecka lub jako przyczynę niepokoju. Powstają oczekiwania wobec zachowań dziecka po porodzie na podstawie jego ruchów.

W tym trymestrze pojawiają się marzenia i oczekiwania wobec dziecka, że zaspokoi ono wszystkie nadzieje matki np. marzenia niezrealizowane w dzieciństwie oraz wyobrażenia o porodzie, które są coraz intensywniejsze i budzące niepewność oraz silny niepokój. W ostatnim czasie pojawiają się zachowania tzw. „zakładanie gniazda”  to znaczy generalne porządki, malowanie ścian, przygotowanie pokoju dla maluszka, troska o szczegóły. Mogą wystąpić trudności w koncentracji i zapamiętywaniu. Czasem powraca huśtawka emocjonalna ponieważ większość kobiet z utęsknieniem czeka na przyjście dziecka, choć zdarza się że kobieta nie chce zerwać więzi, która w ciąży łączy ją z dzieckiem i stara się odwlec poród. 

Jest to czas, gdzie może dojść do zerwania kontaktów z ludźmi, którzy nie dają kobiecie poczucia bezpieczeństwa. Ze względu na krytyczną samoocenę i złe samopoczucie może w ogóle unikać spacerów, spotkań z innymi. A gdy kobieta musi zrezygnować z pracy, może czuć krzywdę i odizolowanie od świata, koncentruje się jej odczuciach i dolegliwościach, co może powodować zaburzenia zdrowotne. Kobieta przez macierzyństwo staje się mniej zależna od własnej matki, choć czasami właśnie poczęcie dziecka może ją zbliżyć do niej. Zdarza się że w tym okresie kobieta ma pragnienie, by własna matka otoczyła ją szczególną opieką, zwłaszcza gdy silnie identyfikuje się z dzieckiem i w nim się odnajduje.  

Molestowanie seksualne dzieci. Jakie ciągnie za sobą skutki?

W dzisiejszych czasach ciągle słyszy się o nadużyciach i wykorzystaniu seksualnym dzieci, które odbija piętno na całe ich przyszłe życie. Najczęściej wykorzystywane są dzieci będące poniżej 7 roku życia. Wykorzystywanie seksualne dzieci to każdy akt pomiędzy osobami o różnym stopniu rozwoju, którego celem jest seksualna gratyfikacja osoby na wyższym poziomie rozwoju. Skąd bierze się ta dewiacja i jak pomóc molestowanym dzieciom? O tym w poniższym artykule

Skutki psychologiczne wykorzystywania seksualnego dziecka obejmują m.in. depresję, seksualizację zachowania, zespół stresu pourazowego, zaburzenia lękowe, naruszenie prawidłowego rozwoju seksualnego, zaburzenia odżywiania, wycofanie społeczne, skłonność do wykorzystywania dzieci będąc już w wieku dorosłym oraz wiele innych. Jeśli chodzi zaś o skutki fizyczne to zalicza się do nich przede wszystkim uszkodzenia fizyczne ciała dziecka.

Patrząc z punktu psychologicznego wykorzystywanie seksualne dziecka, związane jest przede wszystkim z zaburzoną relacją pomiędzy dzieckiem a osobą, której ono ufa. Mówi się tutaj o wykorzystaniu zaufania dziecka w celu osiągnięcia własnych potrzeb seksualnych przez osobę mu bliską. Nadużycie seksualne przy którym zostaje zerwane zaufanie dziecka nie dotyczy samego aktu seksualnego czy gwałtu, ale też takich zachowań jak ocieranie się o dziecko, nieodpowiedni dotyk, pokazywanie zdjęć i filmów pornograficznych czy opisywanie zachowań seksualnych. Dziecko odczuwa wtedy zawstydzenie i dezorientację, wie że wydarzyło się coś złego, staje się obiektem w rękach oprawcy i nie potrafi się obronić.

Jak określany jest sprawca molestowania seksualnego dziecka?

Oprawcą może być zarówno osoba mu najbliższa jak i ktoś zupełnie obcy i niespokrewniony z nią. Osoby obce dzieli się na dwa typy sprawców:

  • Typ psychopatyczny –  jest niedojrzały w rozwoju seksualnym i potrzebuje potwierdzenia, że posiada bezgraniczne możliwości. Ten typ wyróżnia się niską empatią oraz brakiem odczuwania lęku, dziecko jest dla niego obiektem zastępczym, nad którym może dominować.

  • Typ regresywny – dla którego charakterystyczny jest lęk przed dojrzałym partnerem seksualnym.

Najgroźniejsze skutki molestowania seksualnego u dzieci

Wykorzystując dziecko pozbawia się go nie tylko dzieciństwa ale przede wszystkim, zdolności do wchodzenia w bezinteresowne oraz głębokie relacje międzyludzkie. Poprzez takie działania, zaburza się naturalny rozwój seksualny dziecka oraz jego ogólne funkcjonowanie. W literaturze przedmiotu, u dzieci wykorzystywanych seksualnie wyróżnia się dwa typy objawów:

  • wczesne –  występują w okresie do 2 lat od czasu zakończenia wykorzystywania
  • długotrwałe (odległe w czasie) – widoczne przez dłuższy okres czasu, przekraczający 2 lata

Sfery w których mogą pojawić się skutki nadużyć seksualnych to:

  • sfera somatyczna – skutki molestowania są związane z pojawieniem się biegunek, zaparć, infekcji dróg moczowych, chorób wenerycznych, ciąży ale i również obrażeń na ciele takich jak otarcia, stłuczenia, siniaki, bóle w okolicach pochwy bądź odbytu, krwawienia z pochwy, przerwanie błony dziewiczej, obrzęki lub rany w okolicach odbytu.

  • sfera emocjonalna – odczuwanie takich emocji jak poczucie wstydu, poczucie winy, złość, ciągły niepokój, lęk, poczucie krzywdy, myśli samobójcze, poczucie utraty niewinności, poczucie bezsilności, mogą pojawić się stany depresyjne, fobie, problemy z koncentracją, niska samoocena, dziecko przyzwyczaja się do tego, że jest traktowane jak przedmiot czy obiekt, staje się czymś a nie kimś i z takim przekonaniem idzie przez całe swoje życie.

  • sfera seksualna i sfera społeczna – są ze sobą powiązane a skutki na tym obszarze, przejawiają się w nieumiejętności utrzymywania dłuższych relacji i kontaktów społecznych, w dorosłości trwania w stałych związkach, zdeformowanych mechanizmach obronnych, które wywołują negatywne postawy społeczne, nieufności wobec ludzi, unikaniu bliskości fizycznej z innymi osobami, nieumiejętności wchodzenia w nowe relacje z innymi ludźmi, dysfunkcjach i zaburzeniach seksualnych oraz w obniżonym popędzie seksualnym w przyszłości, stawaniu się sprawcą aktów molestowania dzieci w dorosłości czy w skłonności do podejmowania przypadkowych kontaktów seksualnych.

  • sfera behawioralna – pojawiają się takie zachowania jak regresja zachowania, uzależnienia od środków psychoaktywnych, samookaleczenia, zachowania przestępcze, ucieczki z domu, prostytucja, wagary, próby samobójcze, zachowania agresywne wobec innych ludzi czy stosowanie przemocy.

Co również istotne, konsekwencje nadużyć seksualnych są zależne od wieku dziecka molestowanego. U dzieci w wieku przedszkolnym mogą pojawić się lęki, koszmary nocne, nieadekwatne zachowania seksualne oraz zespół stresu pourazowego. U dzieci starszych, będących w wieku wczesnoszkolnym, skutki te przejawiają się w postaci lęków, nerwic, koszmarów sennych, agresji, nadmiernej aktywności, problemów w szkole, nawet psychoz oraz możliwe są tutaj ich zachowania regresywne. U dzieci jeszcze starszych można zauważyć depresję, wycofanie się z kontaktów społecznych, bóle somatyczne ale i również zachowania przestępcze, ucieczki z domu, nadużywanie substancji psychoaktywnych jak i próby samobójcze. Problemy w szkole mogą w przyszłości przejawiać się w trudnościach z utrzymywaniem zatrudnienia, zaś zachowania agresywne przechodzić w zachowania przestępcze.  

Wymienione skutki molestowania seksualnego dziecka nie zawsze i nie w każdym przypadku występują w pełnej postaci, jest to zależne od wielu czynników ale przede wszystkim od tego, że każde dziecko tak jak i człowiek dorosły jest indywidualną jednostką, mającą różne potrzeby i odmienne osobowości. Jedno dziecko może przeżyć głęboką traumę, inne trochę mniejszą jednak należy pamiętać, że zawsze każde naruszenie sfery intymnej dziecka wiąże się z zaburzeniami w jego rozwoju i wpływa na jego dorosłe życie.

Jak rozmawiać z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie?

Najważniejszymi cechami jakie powinna przejawiać osoba, prowadząca rozmowę z dzieckiem molestowanym seksualnie to cierpliwość, spokój, opanowanie, swoboda w kontaktach, twórczość, umiejętność kontrolowania swoich emocji i powstrzymywania reakcji oraz umiejętność dawania dziecku wsparcia i poczucia kontroli. Istotne jest również nawiązanie kontaktu z dzieckiem. Nie należy składać obietnic, które nie mogą zostać spełnione. Ważne aby zapewnić dziecko, że to co się wydarzyło nie jest jego winą oraz dać do zrozumienia, że takie sytuacje i wydarzenia są nam znane. Jest to istotne ze względu na to, że dzieci bardzo często boją się reakcji dorosłego na to, co za chwilę powiedzą. Należy również pamiętać, że dzieci które nie są wykorzystywane seksualnie są zazwyczaj zawstydzone tematami związanymi z seksem w przeciwieństwie do dzieci, które doznały już takich aktów. Język jakim się posługujemy powinien być zrozumiały dla małego człowieka. Nie wolno zadawać pytań „dlaczego?” i zmuszać dziecka do mówienia. Niszczy to relację i sprawia, że zamyka się ono w sobie.

Metody jakich można użyć podczas rozmowy z dzieckiem, u którego podejrzewa się molestowanie seksualne, to:

  • rysunek figury człowieka – pomaga w zapoznaniu się ze słownictwem i nazewnictwem używanym przez dziecko. Na kartce papieru należy rozpocząć rysunek człowieka a następnie powiedzieć dziecku, aby dokończyło rysować resztę części ciała i je nazwało.

  • lalki – mogą pomóc w wytłumaczeniu dziecku na czym polega „zły dotyk” oraz sprawdzeniu, co się wydarzyło, w jaki sposób i jak się to działo w dalszej kolejności.

  • lista rzeczy i ludzi, których dziecko się boi – metoda pomocna w przypadku, gdy dziecko nie chce powiedzieć co się wydarzyło i boi się tego co się działo. Na kartce tworzymy listę rzeczy, ludzi lub wydarzeń których dziecko się boi.

  • dobre i złe sekrety – metoda która pomaga rozróżnić dziecku czym są dobre a czym złe sekrety, które można komuś powierzyć, które mogą być niebezpieczne. Technika jest też pomocna w sytuacji, gdy dziecko nie chce powiedzieć tego co się stało ze względu na to, że jest to tajemnicą.

  • zabawa w rozmowę maskotek – za jedną maskotkę wypowiada się osoba prowadząca rozmowę, a za drugą dziecko.

 W momencie podejrzenia molestowania seksualnego pojawia się wiele różnych pytań np. co robić? Czy reagować na tę sytuację? Czy rozmawiać o tym z dzieckiem? Czy zgłaszać ten problem czy nie? Czy nie zniszczymy życia sprawcy w momencie gdy okaże się to nieprawdą? Problem ten jest niezwykle trudny i wiąże się z poważnymi decyzjami. Należy jednak pamiętać, że najważniejsze w tym wszystkim jest dziecko i jego bezpieczeństwo, a pojawiające się sygnały nie mogą być lekceważone bo skoro się pojawiają to muszą coś znaczyć.

Dzieci w rodzinach przemocowych

Aby móc rozpocząć rozważania na temat funkcjonowania dzieci w rodzinach, które dopuszczają się przemocy należy najpierw przybliżyć czym ogólnie jest przemoc. O tym opowiemy w poniższym artykule.

1. Definicja przemocy domowej

Według definicji „przemoc w rodzinie” określa się jako jednorazowe lub powtarzające się działanie umyślne bądź zaniechane, które narusza prawa bądź też dobra osobiste osób najbliższych. Działanie to naraża te osoby na niebezpieczeństwo zarówno utraty zdrowia, jak i życia. Co istotne, zaburza ich poczucie godności oraz tworzy szkody w zdrowiu psychicznym.

Istnieje kilka rodzajów przemocy i dzielimy ją na:

  • przemoc fizycznąta forma przemocy jest najbardziej widoczna. Dotyczy nie tylko uszkodzeń powstających na ciele ofiary ale i również prawdopodobieństwa ich powstania. Wyróżnić można takie przejawy jak szarpanie, przypalanie papierosami, uderzanie, szturchanie czy krępowanie ciała.

  • przemoc psychiczną – do której zaliczamy upokarzanie, poniżanie, krytykowanie, szantażowanie czy nieliczenie się z potrzebami ofiary. Jest formą przemocy, którą trudno jest udowodnić, nie jest widoczna na ciele, a rany po niej pozostają jedynie w psychice ofiary.

  • przemoc materialną – która obejmuje niszczenie czyjejś własności, odbieranie zarobionych pieniędzy, zabieranie rzeczy bez pozwolenia oraz sprzedawanie rzeczy bez zgody ofiary.

  • przemoc seksualną – która dotyczy zmuszania do aktywności seksualnej osób, nie wyrażających na to zgody. Mowa w tym zakresie o  gwałtach, wymuszaniu współżycia seksualnego czy zmuszaniu do oglądania pornografii. Celem oprawcy jest zaspokojenie swoich potrzeb.

  • zaniedbanie – jest formą przemocy najczęściej dotykającą dzieci i osoby starsze. Polega na naruszeniu obowiązku do opieki przez osoby najbliższe, obejmuje niezaspokajanie potrzeb fizjologicznych, tych związanych z ubiorem, schronieniem, nieudzieleniem pomocy podczas choroby czy uniemożliwieniem korzystania z kuchni czy łazienki.

W literaturze przedmiotu mówi się o trzech fazach przemocy i kolejno są to:

  • faza 1budowanie napięcia jest zapowiedzią tego co się może wydarzyć. Pojawiają się konflikty, istnieje grupa tematów, która wywołuje nieporozumienia i gniew. Kształtuje się specyficzna reakcja tzn. może wystąpić bagatelizowanie, usprawiedliwianie bądź inne mechanizmy obronne. W tej fazie może pojawić się pierwszy akt przemocy.

  • faza 2 ostry incydent bicia i przemocy – pojawiają się epizody przemocy, które są coraz częstsze. Kształtuje się brak kontroli, który nie przeszkadza oprawcy i który widzi winę w ofierze. Szkody, które jej wyrządza są coraz większe.

  • faza 3uprzejmości i miłości – pojawia się skrucha i pozorne zaprzestanie stosowania przemocy. Jest to faza „miodowego miesiąca”.

2. Przemoc a jej wpływ na psychikę dziecka

Funkcjonowanie dziecka i jego rozwój w takiej rodzinie jest niewątpliwie zaburzony. Uszkodzone zostają takie sfery jak poczucie  własnego Ja, regulacja emocjonalna, poczucie więzi, odporność emocjonalna czy relacje z rówieśnikami. Dzieci które doświadczają przemocy w rodzinie, nie umieją sobie radzić z pojawiającymi się problemami. Jest to wynikiem obniżenia odporności psychicznej, dlatego też często stosują w zamian za to przemoc i wykazują dużą agresję. Idąc w ślad za rodzicami, dziecko kształtuje w sobie swój sposób radzenia sobie z problemami i stresem, wchodzi w dorosłe życie z ciężkim bagażem doświadczeń i samo stosuje agresję oraz przemoc w swojej rodzinie.

Jeśli chodzi o sferę emocjonalną dziecko w rodzinie przemocowej zarówno w dzieciństwie jak i w dorosłości, wykazuje silny lęk, strach i niepokój, które mogą doprowadzić w przyszłości do różnych zaburzeń w tym zakresie. Bardzo istotnym aspektem jest tutaj również poczucie winy, które odczuwa dziecko bite. To ono obwinia się za wyrządzoną mu krzywdę. Jest to jeden z mechanizmów obronnych, którym broni się mały człowiek. Poprzez odczuwanie winy dziecko, może uratować swoje przywiązanie do krzywdzących go rodziców. Nie rozumiejąc tego dlaczego rodzic go rani, winę przypisuje sobie, dzięki czemu jego więź z agresywnym rodzicem, nie zostaje zaburzona.

Jeśli chodzi o relacje z rówieśnikami, dziecko bite izoluje się od nich ze względu na brak zaufania, którym należy obdarzyć nowo poznaną osobę, chcąc się z nią zaprzyjaźnić. Samoocena dziecka bitego jest bardzo niska przy jednocześnie wysokiej samoakceptacji. Dziecko takie wykazywać może w przyszłości wysoką zależność od partnerów, czy innych osób dla niego znaczących.

3. Skutki przemocy stosowanej na dzieciach

U dzieci żyjących z agresywnymi rodzicami może pojawić się szereg różnych zaburzeń i objawów, związanych przede wszystkim z życiem w ciągłym stresie, lęku, smutku i brakiem zaufania. Często towarzyszą im takie trudności jak:

  • zaburzenia mowy, które są efektem napięcia nerwowego np. jąkanie się,
  • nocne moczenie się,
  • trudności w nauce,
  • zaburzenia snu np. koszmary senne,
  • opóźnienie w rozwoju np. upośledzenie umysłowe,
  • pojawienie się nieprawidłowości rozwojowych,
  • niska samoocena,
  • depresja,
  • postawa zależna,
  • zaburzenia nerwicowe,
  • zaburzenia w sferze emocjonalnej, np. labilność emocjonalna, apatia, impulsywność, irytacja, wstyd,
  • zaburzenia w sferze behawioralnej, np. zachowania kompulsywne, ssanie palca, obgryzanie paznokci, zaburzenia autoagresywne,
  • zaburzenia w sferze społecznej, np. wycofanie, podejrzliwość, nieufność, brak umiejętności nawiązywania kontaktów z innymi, wyalienowanie, lęk przed nadmierną bliskością,
  • dolegliwości somatyczne, np. bóle głowy i brzucha, zaburzenia snu i łaknienia
  • urazy fizyczne, np. sińce i obrzęki, otarcia na skórze, częste złamania kości, blizny na ciele, krwawe pręgi czy nietypowe ślady po oparzeniach
  • zaburzenia w sferze procesów poznawczych, np. nieumiejętność skupiania uwagi, koncentracji, zaburzenia pamięci,
  • reakcje regresyjne, np. nieumiejętność kontroli czynności fizjologicznych u dziecka powyżej 4 roku życia,
  • nadużywanie środków psychoaktywnych jako sposób na ucieczkę od problemów,
  • choroby związane ze stresem.

Wszystkie wyżej wymienione zaburzenia mogą pojawić się zarówno w odległym czasie od stosowania wobec dzieci przemocy, jak i niektóre z nich są następstwami, które występują bezpośrednio po epizodzie bicia.

Czynniki mogące wywoływać agresję i przemoc wobec dziecka:

  • przekonanie rodziców o dopuszczalności bicia dziecka – jako jednej z form karania za nieposłuszeństwo czy inne niedopuszczalne zachowania, będącą najlepszym sposobem na utrzymanie dyscypliny,
  • niski próg frustracji – która związana jest z trudnościami i problemami życia codziennego,
  • nadmierne spożywanie alkoholu przez rodzica,
  • nierealne oczekiwania wobec dziecka – przeniesienie własnych pragnień i aspiracji na własne dziecko, niespełnienie wygórowanych celów i nierealnych oczekiwań skutkuje agresją rodzica wobec dziecka, częściej pojawia się tutaj przemoc psychiczna,
  • nadopiekuńczość rodziców – która ogranicza naturalny rozwój i podejmowanie samodzielnych wyzwań przez dziecko. Pojawiająca się niechęć a nawet niegodzenie się na zachowania budzące obawę u rodziców, wywołuje agresję wobec ich dzieci,
  • wzór relacji pomiędzy rodzicem a dzieckiem – wyuczony w dzieciństwie i powielany przez bitego rodzica wobec swojego własnego dziecka,
  • dziecko jako „kozioł ofiarny” – na którym odbija się złość rodziców wywołana np. rozczarowaniem swoim partnerem czy zagubieniem jednego z rodziców w relacji małżeńskiej,
  • niska samoocena oprawcy – który sam odczuwa bezsilność a agresja i przemoc wobec dziecka, daje mu poczucie mocy, siły i kontroli nad sytuacją,
  • zaspokojenie swoich potrzeb – w przypadku przemocy seksualnej.

4. Metody pomocy skrzywdzonemu dziecku

Przede wszystkim najpierw należy rozpoznać sygnały które mogą wskazywać na to, że dziecko jest krzywdzone, bite czy poniżane. Kolejnym krokiem jest zebranie dodatkowych informacji na ten temat, w celu sprawdzenia tych podejrzeń. Później następuje analiza zebranych informacji, po to aby ocenić zagrożenie, uzyskać obraz sytuacji dziecka oraz zastanowić się nad formami wsparcia dla niego. W momencie potwierdzenia przypuszczeń należy zaplanować i przeprowadzić interwencję, której nadrzędnym celem jest zapewnienie dziecku bezpieczeństwa oraz wzbudzenie w rodzinie motywacji do zmiany i chęci rozwiązania problemów.

Cały opisany proces jest niezwykle ważny w momencie pomocy dziecku, przede wszystkim ze względu na to, że niewłaściwa ocena sytuacji i przypuszczeń naznaczy dziecko i jego rodzinę na całe życie, a co najgorsze zrobi im krzywdę. Bardzo ważne jest aby pomoc i wsparcie otaczało cały system rodzinny dziecka. Każda z osób z rodziny powinna zostać objęta specjalistyczną pomocą. Należy poznać funkcjonowanie tej rodziny, ich problemy, i dynamikę. Ze względu na skutki jakie niesie ze sobą przemoc stosowana wobec dzieci, nie należy być biernym i przyglądać się temu z boku nic nie robiąc. Ważna jest szybka interwencja i pomoc ofierze agresji.

Zaburzenia lękowe u dzieci

W dzisiejszych czasach bardzo często używa się zamiennie terminów strach i lęk. W psychologii jednak są to dwa różniące się między sobą pojęcia. W poniższym artykule, wyjaśnimy czym jest strach a czym lęk.

1. Główne aspekty strachu i lęku

W strachu wyróżnia się trzy aspekty to znaczy fizjologiczny, behawioralny oraz poznawczy. Nie zawsze występują wspólnie, mogą pojawić się dwa z nich bądź nawet tylko jeden.

  • Aspekt fizjologiczny – przejawia się w fizycznych odczuciach. Jest to m.in. przyspieszone tętno, ucisk w klatce piersiowej, nieostre widzenie czy przyspieszona perystaltyka jelit,
  • Aspekt behawioralny – to występujące zaburzenia w zachowaniu np. jąkanie się czy powtarzanie pewnych czynności,
  • Aspekt poznawczy – to pojawiające się myśli o rzeczywistym niebezpieczeństwie oraz różne zniekształcenia procesów poznawczych typu przewidywanie przyszłości czy katastrofizowanie.

W lęku podobnie jak i w strachu można wyróżnić wszystkie powyższe aspekty, z pewną istotną różnicą występującą w przypadku aspektu poznawczego. Czynnik poznawczy przybiera wówczas odmienną formę, niż w omawianym wcześniej strachu. W tym przypadku myśli pacjenta dotyczą surrealistycznego i nieokreślonego zagrożenia. Innymi słowy, człowiek sam nie wie czego się boi a jego lęk, nie ma konkretnej i określonej przyczyny. W zaburzeniach lękowych to właśnie lęk jest głównym objawem i może przybierać różne postacie, jednak zawsze będzie związany z brakiem realnego niebezpieczeństwa.

2. Lęk u dziecka

Dzieciństwo bardzo często wiąże się z wieloma sytuacjami mogących wywoływać lęk. Najważniejszą funkcją lęku jest funkcja przystosowawcza. Polega ona na tym że człowiek, w tym wypadku dziecko, musi zaadaptować się jak najlepiej do potencjalnego zagrożenia, które jest związane z pojawiającymi się na wszystkich etapach życia wyzwaniami. Pomimo tego, że lęk jest naturalnym elementem rozwoju każdego człowieka, w nadmiarze może prowadzić do zaburzeń lękowych. Definicja lęku mówi, że jest to reakcja na pojawiające się zagrożenie, które przygotowuje jednostkę do walki lub ucieczki.

Wyróżnia się kilka typów zaburzeń lękowych u dzieci:

  • lęk separacyjny – pojawia się zwykle u dzieci w wieku 3 lat, zmniejsza się i zanika około 5 roku życia. Występuje częściej u dziewczynek, a objawia się pojawieniem się intensywnego lęku w momencie rozłąki z rodzicem najczęściej z matką. Lęk ten występuje zarówno w momencie realnej rozłąki, jak i na samą myśl o tym. Reakcje jakie mogą pojawić się wtedy u dziecka to np. płacz, opór, ból brzucha czy inne dolegliwości bólowe. Reakcje te mają na celu uniemożliwienie rozłąki. Innymi przejawami tego lęku jest niechęć do wyjazdów bez rodzica np. na wycieczki szkolne czy kolonie, niechęć wychodzenia na podwórko bez matki czy ojca, ciągły niepokój o opiekuna, stale pojawiające się myśli o wypadku czy chorobie rodzica, sny o podobnej tematyce czy też niechęć do zasypania bez rodziców,
  • zaburzenie lękowe uogólnione – zaburzenie występujące zarówno u chłopców jak i dziewczynek w wieku dziecięcym, natomiast w wieku nastoletnim znacznie częściej pojawiające się u dziewczyn. Przejawem tej choroby jest przede wszystkim ciągłe zamartwianie się i spodziewanie się tylko negatywnych sytuacji np. choroby taty, wypadku mamy, otrzymywania samych jedynek w szkole czy też stałe odczuwanie niepokoju i lęku, który ciągle utrzymuje się na tym samym poziomie. Innymi objawami są problemy ze skupianiem uwagi oraz ze snem. Dziecko mające zaburzenie lękowe uogólnione bardzo często próbuje znaleźć wsparcie i pocieszenie wśród otoczenia, które zapewni go o tym, że nic złego się nie stanie. Jednak w momencie dodania mu takiej otuchy mimo wszystko, nie uspokaja się i nadal się zamartwia,
  • zespół lęku napadowego – jest to zaburzenie które występuje częściej w okresie dojrzewania niż w okresie dzieciństwa. Może pojawić się zarówno pod wpływem pewnego bodźca go wywołującego (fobie), jak i zupełnie bez żadnego powodu. Podczas napadu paniki pojawia się bardzo intensywny lęk wraz z takimi objawami jak kołatanie serca, duszności czy zawroty głowy. Lęk wywołuje objawy somatyczne, zaś objawy somatyczne intensyfikują lęk, który wzmaga te objawy. Jest to mechanizm błędnego koła,
  • fobie specyficzne w dzieciństwie – zaburzenie, które występuje najczęściej ze wszystkich zaburzeń lękowych u dzieci. Najważniejszym objawem jest nieracjonalny i silny lęk przed konkretną rzeczą np. przedmiotem lub sytuacją. Może to być lęk przed ciemnościami, zwierzętami, wysokością, owadami czy widokiem krwi. Lęk ten pojawia się zarówno w realnej sytuacji, jak i w momencie wyobrażenia sobie jej przez dziecko. Dzieci młodsze mogą reagować na konkretne sytuacje płaczem, krzykiem czy bezruchem. W czasie dzieciństwa występuje wiele lęków przed różnymi zjawiskami czy obiektami i jest to normalne na tym etapie rozwoju. Ważne jest jednak to, czy lęk ten jest adekwatny do fazy rozwojowej w której dziecko aktualnie się znajduje, ponieważ fobię specyficzną diagnozuje się wtedy gdy tak nie jest. Mowa tutaj o np. lęku przed ciemnościami u dziecka w wieku 10 lat,
  • fobia społeczna – przejawia się obawą i lękiem przed osobami nieznajomymi, u dzieci do 3 roku życia. Lęk przed obcymi ludźmi jest normalny i naturalny. Dziecko może przejawiać strach przed kolegami z klasy czy nauczycielami. W sytuacjach w których znajduje się wśród obcych mu osób stara się zachowywać poprawnie, cały czas myśląc o tym że jest oceniane, boi się że zostanie wyśmiane. Bardzo często również dziecko z tym zaburzeniem, wyobraża sobie sytuacje w których zostaje upokorzone. Lęk ten przejawia się również w rozmowie z innymi ludźmi, gdzie dziecko czerwieni się, jego ręce drżą, poci się, kontakt wzrokowy nie jest utrzymywany z rozmówcą, a głos cichy. Zupełnie inaczej jest w domu z bliskimi mu osobami, gdzie czuje się bezpiecznie i zachowuje swobodnie. Taka sytuacja rodzi dyskomfort. Stale odczuwane napięcie i unikanie takich okoliczności powoduje trudności w codziennym funkcjonowaniu oraz zaburzenia w naturalnym rozwoju,
  • mutyzm wybiórczy – rodzaj fobii społecznej w którym dziecko bojąc się ludzi przestaje mówić, mimo tego, że jego rozwój werbalny jest prawidłowy. Symptomami tego zaburzenia jest milczenie w obecności obcych osób, nieudzielanie odpowiedzi na ich pytania, odpowiadanie za pomocą gestów, nieutrzymywanie kontaktu wzrokowego, nie okazywanie emocji, unikanie aktywności ruchowej. W domu z bliskimi dziecko z mutyzmem wybiórczym zachowuje się swobodnie, nie krępuje się, rozmawia, jest wręcz jest gadatliwe, podejmuje aktywność ruchową i okazuje emocje,
  • zaburzenia mieszane, w tym fobia szkolna – przejawia się najczęściej niechęcią, oporem i w rezultacie odmową pójścia do szkoły, chodzeniem do szkoły wbrew własnej woli. Dziecko zawsze rano kłóci się z rodzicami czy wychodzeniem ze szkoły po kilku lekcjach. Tym objawom bardzo często towarzyszą symptomy somatyczne takie jak bóle brzucha, bóle głowy czy nawet biegunki, dzięki którym dziecko nie musi nigdzie wychodzić.

3. Przyczyny zaburzeń lękowych u dzieci i leczenie

Bardzo często zaburzenia lękowe związane są ze zmianami w życiu dziecka, z którymi musi się ono zmierzyć. Są to np. przeprowadzka, pójście do szkoły, zmiana klasy czy pobyt w szpitalu. W literaturze przedmiotu wyróżnia się również czynniki, które stanowią przyczyny zaburzeń lękowych, a są to:

  • czynniki biologiczne – do których zaliczamy zaburzenia w budowie mózgu czy też zaburzenia równowagi neuroprzekaźników,
  • czynniki genetyczne – które są związane z dziedziczeniem tych zaburzeń po rodzicach czy dziadkach,
  • czynniki środowiskowe – mowa tutaj o obserwacji i utrwalaniu nastawień lękowych od rodziców, którzy radzą sobie z trudnościami używając strategii unikania. Są to style wychowania oparte na nadmiernej kontroli dziecka, stałej krytyce czy przesadnej opiekuńczości jak również odczuwanie przez dziecko braku poczucia bezpieczeństwa, który wynika ze złej relacji z rodzicami, opartej na przemocy i agresji, negatywnych doświadczeniach w relacjach z rówieśnikami, śmierci któregoś z opiekunów, wypadku czy choroby.

Metody i techniki leczenia zaburzeń lękowych u dzieci:

  • edukacja, która pomaga dziecku oraz jego rodzicom zrozumieć na czym polega natura lęku, jakie są jego przyczyny, co się dzieje z organizmem podczas pojawienia się lęku czy napadów paniki,
  • nauka kontroli objawów somatycznych, np. z zastosowaniem treningu relaksacyjnego czy ćwiczeń oddechowych
  • nauka innych sposobów rozwiązywania problemów,
  • techniki behawioralne, sukcesywna ekspozycja bodźców wywołujących lęk,
  • zmiana nastawień poznawczych, oparta na zmianie zachowania, identyfikacji, weryfikacji i przeformułowywaniu zniekształconych myśli, związanych z lękiem,
  • przeciwdziałanie ponownemu pojawianiu się lęków u dziecka, poprzez sprawdzanie i utrwalanie jego osiągnięć,
  • psychoterapia indywidualna, polegająca głównie na wspieraniu dziecka,
  • terapia grupowa, stosowana najczęściej w fobiach społecznych,
  • treningi asertywności oraz kompetencji społecznych,
  • terapia rodzinna, stosowana w momencie gdy rodzice przejawiają nastawienia lękowe co jest główną przyczyną pojawienia się u dziecka zaburzeń lękowych oraz które są dla niego wzorcem do radzenia sobie z problemami,
  • w przypadku fobii szkolnej, nie należy wycofywać dziecka ze środowiska szkolnego, konieczne jest zaangażowanie nauczycieli i wychowawców do współpracy przy jego leczeniu.

 Zaburzenia lękowe u dzieci można leczyć. W niektórych przypadkach w pamięci dziecka pozostaje pewien akcent nastawień lękowych jednak jest on bardzo słaby i na dalszych etapach rozwoju oraz w dorosłości, osoby takie dobrze sobie radzą z problemami i funkcjonowaniem w życiu codziennym.