Schizofrenia – charakterystyka i metody leczenia

Schizofrenia – charakterystyka i metody leczenia

Schizofrenia to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się błędnym postrzeganiem rzeczywistości i niestety, często prowadzącym do psychozy. Można śmiało pokusić się o stwierdzenie, że schizofrenia należy do chorób cywilizacyjnych i dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. To niezwykle trudne i złożone zaburzenie psychiczne które wymaga odpowiedniego podejścia zarówno od strony terapeuty, jak i rodziny chorego. Jak przejawia się schizofrenia, jakie są jej objawy i jak sobie z nią radzić, przeczytasz w poniższym artykule.

 

1. Ogólna charakterystyka schizofrenii

W tym miejscu należy zaznaczyć iż nie jest ona jedną chorobą. Schizofrenia to cała grupa zaburzeń funkcjonowania mózgu, o podobnych mechanizmach powstawania, które  określane są jedną i wspólną nazwą. Jest niestety często nadużywana a w odbiorze społecznym, osoba cierpiąca na szereg zaburzeń psychicznych które wrzuca się do jednego worka pod nazwą “schizofrenia”, odbierana jest jako poważnie chora psychicznie i niebezpieczna. Ale od początku.

Schizofrenia to przewlekła choroba, którą można i koniecznie trzeba leczyć. Kwalifikuje się ją do zaburzeń psychotycznych (tzw. psychoz), czyli nieadekwatnym postrzeganiem i przeżywaniem rzeczywistości, niewłaściwym odbiorem oraz oceną rzeczywistości. Osoba cierpiąca na psychozę ma poważnie upośledzoną umiejętność krytycznej i realistycznej oceny własnej osoby, niewłaściwe postrzeganie otoczenia i problemy w relacji z innymi. Zdarza się nawet że chory w ogóle nie jest zdolny do funkcjonowania w społeczeństwie i nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Wyróżnia się kilka postaci schizofrenii. W zależności od występujących objawów wyróżnia się schizofrenię paranoidalną, hebefreniczną, katatoniczną, prostą, rezydualną i niezróżnicowaną

Ryzyko zachorowania na schizofrenię w ciągu całego życia wynosi około 1%. Może ona wystąpić w równym stopniu u kobiet oraz mężczyzn. Najnowsze badania pokazują że najbardziej narażeni są młodzi ludzie ponieważ ponad połowa zachorowań przypada na grupę poniżej 30 roku życia. Dlatego mówi się, że jest to choroba młodych.

 

2. Jak rozwija się schizofrenia?

Początek schizofrenii dzieli się na kilka faz:

  • nagły/ostry – choroba rozwija się w ciągu kilku dni, 
  • szybki – kilka tygodni,
  • stopniowy – kiedy objawy narastają powoli przez kilka miesięcy, a nawet lat. 

Kiedy choroba rozwija się nagle, najczęściej nie budzi wcześniej żadnych podejrzeń ani rodziny i najbliższych, ani samego chorego. Kiedy ktoś zauważa niepokojące zachowania i objawy choroby, wówczas rodzina chce jak najszybciej szukać pomocy lekarskiej często wbrew woli chorego, który nie widzi w swoim zachowaniu niczego złego. Jeżeli choroba rozwija się stopniowo to w tym wypadku najbliżsi często widzą zmiany w zachowaniu które budzą niepokój jednak próbują wypierać myśl o chorobie i znajdują szereg wytłumaczeń dla określonego zachowania. 

Schizofrenia to choroba przewlekła a jej leczenie trwa kilka, kilkanaście lat lub do końca życia. Przebieg schizofrenii może być liniowy czyli ciągły, stopniowy i postępujący. Może przebiegać falująco to znaczy epizodycznie, z okresami nasilenia objawów chorobowych i powrotów do pełnego lub częściowego zdrowia, co nazywane jest remisja pełną lub niepełną. W okresach remisji pełnej objawy chorobowe nie występują natomiast w przypadku remisji niepełnej, ich nasilenie jest nieznaczne.

 

3. Jak zachowuje się osoba chora na schizofrenię?

U każdego chorego ma ona inny przebieg ale najogólniej rzecz ujmując, pacjent stopniowo wycofuje się z życia, staje się coraz bardziej podejrzliwy, nieufny, zamyka się w sobie, unika relacji z ludźmi a nawet z najbliższymi mu osobami, przestaje wychodzić z domu, wycofuje się z życia społecznego i życia w ogóle. Wynika to z narastającego poziomu lęku, a także ze stopniowej utraty zainteresowania światem zewnętrznym. Można zaobserwować również takie zachowania jak nieadekwatne do sytuacji wypowiedzi, pogłębiająca się obojętność chorego na różne aspekty i problemy.

 

 

4. Jakie są najczęstsze objawy schizofrenii?

Wyróżnia się kilka rodzajów objawów sugerujących że chory cierpi na schizofrenię: 

  • objawy pozytywne
  • objawy negatywne,
  • zaburzenia poznawcze,
  • zaburzenia afektu,
  • objawy dezorganizacji psychicznej.

Objawy pozytywne lub negatywne nie oznaczają wbrew, swojej nazwy, ani pozytywnego ani negatywnego wpływu na obraz i przebieg schizofrenii. Wskazują sposób postrzegania i przeżywania rzeczywistości przez chorego. Do objawów pozytywnych czyli tzw. wytwórczych schizofrenii należą przede wszystkim urojenia i omamy oraz tzw. pseudohalucynacje. Są to zaburzenia myślenia zniekształcające albo kreujące nową rzeczywistość. Chory widzi rzeczy lub wydarzenia, które w rzeczywistości nie istnieją, nigdy nie miały miejsca lub nieadekwatnie odbiera i przeżywa rzeczywistość. Co bardzo trudne w tym zakresie to że chory jest silnie przekonany do swoich odczuć, nikt nie jest w stanie mu wyjaśnić że się myli. Pacjent ślepo i mocno wierzy, że jego odczucia są prawdziwe, a osoby które starają się mu wytłumaczyć że się myli, uważa za swoich wrogów (lekarza, rodzinę, przyjaciół). 

Urojenia chorego mogą przybierać różny charakter:

  • urojenia ksobne polegające na przekonaniu chorego, że jest obserwowany i obgadywany, 
  • urojenia prześladowcze, chory ma poczucie, że jest śledzony, podsłuchiwany i wyszydzany, a ludzie z najbliższego otoczenia chcą go skrzywdzić, lub nawet zabić,
  • urojenia odsłonięcia, to dominujące przekonanie, że chory stał się ofiarą nacisków różnych osób, postaci lub nawet rzeczy, które zabierają jego myśli i sprawiają, że stają się znane i słyszalne dla innych lub konkretnie wybranej jednej osoby, 
  • urojenia oddziaływania, te z kolei polegają na przekonaniu pacjenta, że jego myśli, uczucia, ciało i zachowanie ulegają wpływowi innych osób lub rzeczy,
  • halucynacje (omamy) to zaburzenie spostrzegania które obejmuje zmysły wzroku, słuchu, smaku, węchu, dotyku, polegające na realistycznym odczuwaniu doznania zmysłowego, mimo że w otoczeniu nie ma bodźca lub obiektu, który to doznanie mógł wywołać,
  • halucynacje słuchu, chory słyszy różne głosy, dźwięki proste np. stukanie, szmery, drapanie lub złożone np. słowa, pełne zdania, które w rzeczywistości nie istnieją. Mogą to być głosy jednej lub kilku osób, męskie, żeńskie, dziecięce, trudne do odróżnienia lub układające się w wyraźnie słyszane przez chorego monologi lub dialogi. Głosy komentują jego zachowanie, mogą nakazywać wykonywanie różnych czynności i zadań. Szczególnej obserwacji wymaga pacjent, który słyszy głosy namawiające go do popełnienie samobójstwa lub zabójstwa, 
  • halucynacji wzrokowe, pacjent widzi różne kształty, rzeczy, osoby, tak naprawdę nie istnieją. Często chodzą w parze z halucynacjami słuchowymi,
  • pseudohalucynacje występują wtedy, kiedy chory nie słyszy głosów z zewnątrz, ale wewnątrz swojej głowy i może z nimi dyskutować, rozmawiać. 

Objawy negatywne mogą się przejawiać stopniowym wycofywaniem się z dotychczasowych aktywności  zarówno tych zawodowych, szkolnych,towarzyskich, porzucaniem swoich dotychczasowych hobby, pasji, zainteresowań oraz odsuwanie się od ludzi. Jest to całkowita utrata zainteresowań i wycofanie z życia społecznego. Może temu towarzyszyć zobojętnienie uczuciowe czy też tzw. afekt blady czyli zmniejszenie wyrażania emocji lub nawet brak ich wyrażania, upośledzenie zdolności do komunikacji z otoczeniem za pośrednictwem mimiki, gestów. 

Innymi objawami negatywnymi mogą być:

  • abulia czyli bezczynność, braku zdolności lub ograniczonej zdolności do planowania i podejmowania określonych,
  • anhedonia, zmniejszona zdolność lub brak zdolności do odczuwania przyjemności,
  • aspontaniczność, spadek lub utrata spontaniczności zachowań i uczuć,
  • bierność, apatia, zubożenie wypowiedzi, wypowiadanie się pojedynczymi słowami,  uboga treść, 
  • awolicja, brak własnej woli lub jej ograniczenie,
  • spowolnienie ruchowe, 
  • mniejsza dbałość o siebie.

Gdy mamy do czynienia z zaburzeniami poznawczymi, wówczas u chorego pojawiają się zaburzenia koncentracji, uwagi, różnego rodzaju zaburzenia pamięci, spadek inteligencji. Chory ma trudności ze skupieniem się na wykonywanych czynnościach, nie potrafi niczego zaplanować, ma problem z organizacją dnia. Nie pamięta tego, co przed chwilą zrobił, przeczytał, zobaczył, usłyszał czy powiedział.

Chorym przychodzi również zmagać się z zaburzeniami afektu czyli zaburzeniami nastroju. Towarzyszy im najczęściej smutek, żal, zmniejszenie lub utrata radości. Emocje te mogą być zgodne czyli adekwatne do realnych sytuacji lub chorobowych przeżyć psychotycznych lub nieadekwatne to znaczy niezgodne z przeżywanymi przez chorego treściami i wydarzeniami. Można do tego zaliczyć nadmierną wesołość, śmiech w sytuacjach ciężkich kiedy innym nie jest do śmiechu. Do innych zaburzeń nastroju należy depresja popsychotyczna. Określa się nią epizod depresji, który rozwija się w trakcie złagodzenia objawów lub po ustąpieniu ostrych objawów psychozy. U pacjentów zauważa się zwiększony smutek lub obojętność, zmniejszenie lub całkowity brak radości życia, utrata zainteresowań.W tym przypadku często pojawiają się u chorego myśli i tendencje samobójcze

Objawy dezorganizacji psychicznej obejmują proces myślenia chorego który ma trudności w zrozumieniu tego, co się wokół niego dzieje, nie rozumie postępowania ludzi, ich wypowiedzi. Również samo zachowania chorego wydaje się dziwaczne, nieadekwatne do sytuacji a nawet chaotyczne.

 

5. Rodzaje schizofrenii

Wyróżniamy następujące rodzaje schizofrenii:

  • Schizofrenia paranoidalna, dominują tu objawy pozytywne czyli wspomniane wcześniej urojenia i omamy,
  •  Schizofrenia hebefreniczna, w tym zakresie objawy choroby przejawiają się w dezorganizacji w zakresie myślenia, afektu oraz zachowania. Chory przejawia zachowania nieprzewidywalne, chaotyczne, infantylne, mowa wydaje się być rozkojarzona i kompletnie niezrozumiała dla otoczenia,
  •  Schizofrenia katatoniczna, przeważają tu stany osłupienia lub pobudzenia katatonicznego. Chory zazwyczaj nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem, jest milczący, jest w stanie całkowitego osłupienia, zauważa się u niego takie zachowania jak bezruch i zastyganie w różnych pozycjach. Może również nagle przechodzić w stan bardzo silnego pobudzenia psychoruchowego,
  • Schizofrenia prosta, choroba rozwija się powoli, a objawy narastają stopniowo i powoli przyczyniają się do załamania linii życiowej, 
  • Schizofrenia rezydualna, objawy mają w miarę stabilne i niewielkie nasilenie, które utrzymuje się przez dłuższy czas, 
  • Schizofrenia niezróżnicowana, cechuje ją brak przewagi jednych objawów nad innymi oraz ich zmienność. To niezwykle trudny rodzaj schizofrenii który nie pozwala rozpoznać u pacjenta żadnej z pozostałych postaci schizofrenii.

6. Jakie są przyczyny występowania schizofrenii?

Zarówno pacjenci jak i ich rodziny często zadają pytanie – “dlaczego my?”, “dlaczego on?”. Na rozwój schizofrenii w umyśle ludzkim ma wpływa wiele czynników m.in. biologiczne, genetyczne, psychologiczne, społeczne oraz środowiskowe. Ryzyko zachorowania jest większe w rodzinach, w których u krewnych pierwszego stopnia tzn. u rodzicach, rodzeństwa lub dzieci rozpoznano schizofrenię. Ryzyko zachorowania jest bardzo zróżnicowane ponieważ uzależnione jest od tego, który z członków najbliżej rodziny jest chory. Jeżeli przykładowo na schizofrenię chorują oboje rodziców, wówczas ryzyko zachorowania dziecka jest bardzo wysokie i prawdopodobne. 

7. Jakie są sposoby leczenia schizofrenii?

Terapia obejmuje leczenie zaostrzeń choroby oraz zapobieganie nawrotom i zaostrzeniom. Leczenie ma charakter kompleksowy i obejmuje farmakoterapię, psychoedukację, psychoterapię, terapię zajęciową oraz formy terapii koniecznych do zastosowania w określonym przypadku. Podstawa to farmakoterapia podczas której stosuje się leki przeciwpsychotyczne. Terapia może trwać całe życie. W przypadku ostrych epizodów psychotycznych czy gwałtownych nasileniach choroby, pacjent może być hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym. Znaczna grupa osób cierpiących na schizofrenię jest leczona ambulatoryjnie i rzadko wymaga pobytu w szpitalu, a niekiedy w ogóle nie zachodzi taka potrzeba. Formę leczenia ustala lekarz oraz pacjent. W trakcie leczenia kładzie się bardzo duży nacisk na różne rodzaje terapii jak zajęcia w grupie, psychoterapię oraz psychoedukację.

Leczenie to proces bardzo trudny i złożony. Konieczna jest okresowa i systematyczna kontrola ogólnego stanu zdrowia zarówno psychicznego jak i fizycznego. Niezmiernie istotna jest rezygnacja z alkoholu oraz innych używek zaburzają one nie tylko działanie poszczególnych leków, ale także wpływają na zaostrzenie choroby i sprzyjają jej nawrotowi w przypadku utrzymującej się remisji. Pacjent nie może być sam, gdyż w pojedynkę może sobie nie poradzić z tak ciężką chorobą. Bardzo ważne jest wsparcie najbliższego otoczenia które może liczyć na cenne wskazówki i pomoc terapeuty, który nie tylko wytłumaczy istotę tej choroby, ale poradzi jak razem przez nią przejść.

 

 

About the author

admin administrator