Psychoza jest terminem określającym patologiczne zachowania, mowa tutaj przede wszystkim o zachowaniach gdzie obraz rzeczywistości jest zniekształcony. Nie rozpatruje się jej jednak jako osobnej jednostki chorobowej ponieważ jej przyczyny mogą mieć różne podłoże. Psychoza występuje najczęściej u osób młodych, zarówno u kobiet jak i mężczyzn, około 3% osób doświadcza epizodu psychotycznego, zaś 1% osób przechodzi schizofrenię.
Osoby doznające psychozy spostrzegają rzeczywistość nierealnie, odbierają bodźce które tak naprawdę nie istnieją, słyszą, widzą i czują rzeczy których nie ma, mają zaburzony krytycyzm – nie są świadome swojej choroby, uważają że to co percypują jest rzeczywiste i realne. Jak już było wspominane przyczyn tego zaburzenia jest wiele, mogą to być nieprawidłowości w obrębie mózgu, mowa tutaj o zakłóceniach w działaniu neurotransmiterów i ich neuroprzekaźników – dopaminy oraz serotoniny – tzw. psychoza somatogenna. Inne przyczyny to działanie narkotyków lub alkoholu (zwykle u osób uzależnionych od alkoholu) mówi się wtedy o psychozie intoksykacyjnej, również jako objaw wtórny depresji jest to psychoza depresyjna, epizod psychozy może pojawić się również u osób starszych mających problemy z pamięcią, zaś jeśli chodzi o takie jednostki chorobowe jak schizofrenia czy zaburzenia schizoafektywne ich przyczyn należy szukać w genetyce, psychologii lub środowisku.
Czym tak naprawdę objawia się psychoza?
W psychozie zaburzenia w odbiorze rzeczywistości występują na kilku płaszczyznach – myśleniu i wypowiedziach, percepcji bodźców zmysłowych, zachowaniu oraz na płaszczyźnie odczuwania i odbierania emocji. Tok myślenia osób z psychozą jest nieuporządkowany, niejasny, niespójny i zdezorganizowany. Wpływa to na koncentrację uwagi, która jest zakłócona, umiejętność zapamiętywania czy problemy z komunikacją. W późniejszym etapie choroby osoba taka szybko przeskakuje z tematu na temat, jej wypowiedzi są niezrozumiałe i bez związku. W wypowiedziach chorych na psychozę mogą pojawiać się treści dziwne, niezgodne z rzeczywistością, takie osoby mogą być przekonane, że są prześladowane czy obserwowane, że ich myśli są obce, a społeczeństwo rozmawia o nich i ich lustruje. Takie objawy nazywane są urojeniami i występują bardzo często w psychozach. Jeśli chodzi o sferę zmysłową w odbiorze rzeczywistości to osoba z psychozą może słyszeć głosy, czuć dotyk na skórze, widzieć różne rzeczy czy osoby które tak na prawdę nie istnieją w rzeczywistości jednak osoba ta jest całkowicie przekonana, że jest to prawdziwe. Takie zaburzenia spostrzegania zmysłowego nazywane są halucynacjami. Zachowanie osób z psychozami zwykle jest bardzo chaotyczne, poprzez takie zachowanie człowiek nie jest w stanie wykonywać codziennych czynności, zaś przez brak higieny osobistej jego wygląd zewnętrzny staje się zaniedbany, niechlujny. Bardzo często chorzy ubierają się w sposób niekonwencjonalny, budzący zdziwienie, noszą ubrania nieadekwatne do pory roku, a ich zachowanie jest niedostosowane do sytuacji. Jeśli chodzi o płaszczyznę emocjonalną, uczucia osób z psychozą bardzo często ubożeją, a ekspresja ich emocji może być zupełnie niestosowna, pojawia się tzw. chłód emocjonalny – problemy z wyrażaniem i odczuwaniem uczuć.
Bardzo często zanim pojawią się główne objawy psychozy u osób chorych można zauważyć zaburzenia snu, apetytu, trudności ze skupianiem uwagi, obniżoną energię, brak motywacji, trudności z podejmowaniem decyzji, zmiany nastroju, apatię, lęk, izolowanie się od społeczeństwa, problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji, zaburzenia pamięci.
W psychozie wyróżnić można trzy jej etapy, a mianowicie:
- fazę prodromalną, w której pojawiają się tzw. wczesne objawy choroby opisane powyżej np. lęk, zaburzenia snu czy apetytu, izolację społeczną.
- fazę ostrą, gdzie pojawiają się objawy krytyczne choroby takie jak urojenia, halucynacje, zaburzenia w sferze emocjonalnej czy w zachowaniu, chory traci kontakt z rzeczywistością, żyje w swoim własnym, wyimaginowanym świecie.
- fazę zdrowienia lub rezydualną, w której osoba z epizodem psychotycznym lecząc się zdrowieje – objawy choroby ustępują.
Wyróżnić można kilka typów psychoz, najczęściej są to schizofrenia, zaburzenie schizoafektywne, psychoza reaktywna oraz psychoza egzogenna. Pokrótce zostaną one poniżej scharakteryzowane.
Schizofrenia: jest to choroba którą ciężko opisać w skrócie, jest ona jednym z najcięższych zaburzeń psychicznych, z którym chorzy muszą borykać się przez całe swoje życie. Są momenty remisji objawów, jednak chcąc wrócić do normalnego życia i funkcjonowania choroba ta wymaga ciągłego leczenia, stałej farmakoterapii oraz nieustannej opieki medycznej. Przyczyny tej choroby nie są do tej pory poznane, istnieją różne hipotezy mówiące o podłożach tej choroby jednak żadne z nich nie zostały poparte badaniami i udowodnione. Najczęściej zapadają na nią osoby młode, wkraczające w wiek dojrzewania, częściej mężczyźni niż kobiety, a potocznie mówi się, że jest to choroba ludzi młodych oraz ?bogatych i biedaków?. Badania pokazują, że może być ona dziedziczona, wystąpienie schizofrenii w rodzinie zwiększa ryzyko zachorowania na to zaburzenie. Istnieje kilka podtypów tej choroby – paranoidalna, hebefreniczna, katatoniczna, prosta, rezydualna i niezróżnicowana. Schizofrenia paranoidalna charakteryzuje się głównie urojeniami i halucynacjami, chory czuje się np. obserwowany, prześladowany, słyszy głosy, szepty, które go oceniają i krytykują, a wszyscy wokół mówią o nim i go śledzą. W tym typie schizofrenii na drugi plan schodzą takie objawy jak zaburzenia myślenia, wypowiedzi czy afektu. Ta postać ujawnia się najpóźniej. Schizofrenia hebefreniczna objawia się głównie zaburzeniami nastroju, napędu psychoruchowego oraz zaburzeniami myślenia, rokowanie w tej postaci choroby jest niekorzystne. Schizofrenia katatoniczna cechuje się zaburzeniami w sferze psychomotorycznej, chory może być nadmiernie pobudzony a może znajdować się w stanie stuporu katatonicznego lub giętkości woskowej. Ten rodzaj choroby wykazuje pozytywne rokowanie. Schizofrenia prosta – to postać schizofrenii trudna do rozpoznania, początek choroby jest bardzo łagodny ale prowadzi do zmian zachowania oraz izolacji społecznej. Schizofrenię rezydualną diagnozuje się wraz z długoterminowym przebiegiem schizofrenii. Nie pojawiają się tutaj urojenia ani halucynacje, a dominują tzw. objawy negatywne, dziwne i absurdalne zachowania. Schizofrenia niezróżnicowana wyróżnia się tym, że pojawiają się zmieszane objawy z pozostałych podtypów schizofrenii omówionych powyżej, takie przy których nie można jednoznacznie sklasyfikować danej jednostki chorobowej do występujących typów.
Zaburzenie schizoafektywne: charakteryzuje się połączeniem objawów z grupy zaburzeń afektywnych z objawami schizofrenii. Objawy pojawiają się różnie, często występują okresy bezobjawowe. Najczęściej choroba ujawnia się po 40 roku życia. Zaburzenia te mają często korzystniejszy przebieg niż zaburzenia schizofreniczne. U chorego na to zaburzenie najczęściej występują zarówno urojenia, halucynacje jak i depresja lub mania. Objawy mogą występować wspólnie lub też mogą pojawiać się osobno okresami. Wyróżnia się takie podtypy jak: typ depresyjny, typ maniakalny i typ mieszany. Podobnie jak w przypadku schizofrenii, zaburzenie schizoafektywne jest chorobą przewlekłą, wymagającą stałej opieki i kontroli lekarskiej oraz stałej farmakoterapii.
Psychoza reaktywna: pojawia się po przeżyciu trudnych, traumatycznych i dalece stresujących sytuacjach i wydarzeniach życiowych. Osoby z takim typem psychozy doświadczają urojeń, halucynacji i innych objawów psychoz po trudnych doświadczeniach takich jak wypadek czy śmierć bliskiej osoby. W tym typie psychozy objawy przechodzą same a choroba mija.
Psychoza egzogenna: charakteryzuje się tym, że powstaje z takich przyczyn jak zażywanie dopalaczy, narkotyków, nadużywanie alkoholu, zatrucia grzybami, nadużywanie leków czy urazy mózgu. Cechuje ją ostry przebieg, najczęściej występują zaburzenia świadomości tzw. zespół majaczeniowy lub zespół splątaniowy. Leczenie tego typu psychozy jest zależne od przyczyny jej wystąpienia, podobnie jak w przypadku rokowania oraz przebiegu choroby. Najczęściej jednak do leczenia tej grupy psychoz stosuje się farmakoterapię neuroleptykami, które usuwają objawy pozytywne, lęk i pobudzenie motoryczne.
Na czym polega leczenie psychoz?
Najczęściej psychozy leczone są farmakologicznie. Stosuje się leki przeciwpsychotyczne a więc nauroleptyki, hamujące pojawianie się objawów pozytywnych – urojeń i halucynacji. Jest to główny rodzaj leczenia tej grupy zaburzeń. Można również stosować psychoterapię, jest ona jednak tylko dodatkową metodą terapeutyczną w tym przypadku. Istotne, ze względu na ryzyko wystąpienia depresji, prób samobójczych czy agresji i przemocy, jest szybkie rozpoznanie choroby, poddanie się leczeniu i stosowanie się do zaleceń lekarzy.
Psychozy są grupą chorób zaliczaną do ciężkich i niemożliwych do całkowitego wyleczenia jak w przypadku schizofrenii, można jednak funkcjonować z nimi normalnie, pracować, uczyć się i wykonywać codzienne czynności, należy jednak pamiętać o zażywaniu leków i kontrolowaniu swojego stanu zdrowia.
About the author