Category Archive Zaburzenia

Schizofrenia – charakterystyka i metody leczenia

Schizofrenia to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się błędnym postrzeganiem rzeczywistości i niestety, często prowadzącym do psychozy. Można śmiało pokusić się o stwierdzenie, że schizofrenia należy do chorób cywilizacyjnych i dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. To niezwykle trudne i złożone zaburzenie psychiczne które wymaga odpowiedniego podejścia zarówno od strony terapeuty, jak i rodziny chorego. Jak przejawia się schizofrenia, jakie są jej objawy i jak sobie z nią radzić, przeczytasz w poniższym artykule.

 

1. Ogólna charakterystyka schizofrenii

W tym miejscu należy zaznaczyć iż nie jest ona jedną chorobą. Schizofrenia to cała grupa zaburzeń funkcjonowania mózgu, o podobnych mechanizmach powstawania, które  określane są jedną i wspólną nazwą. Jest niestety często nadużywana a w odbiorze społecznym, osoba cierpiąca na szereg zaburzeń psychicznych które wrzuca się do jednego worka pod nazwą “schizofrenia”, odbierana jest jako poważnie chora psychicznie i niebezpieczna. Ale od początku.

Schizofrenia to przewlekła choroba, którą można i koniecznie trzeba leczyć. Kwalifikuje się ją do zaburzeń psychotycznych (tzw. psychoz), czyli nieadekwatnym postrzeganiem i przeżywaniem rzeczywistości, niewłaściwym odbiorem oraz oceną rzeczywistości. Osoba cierpiąca na psychozę ma poważnie upośledzoną umiejętność krytycznej i realistycznej oceny własnej osoby, niewłaściwe postrzeganie otoczenia i problemy w relacji z innymi. Zdarza się nawet że chory w ogóle nie jest zdolny do funkcjonowania w społeczeństwie i nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Wyróżnia się kilka postaci schizofrenii. W zależności od występujących objawów wyróżnia się schizofrenię paranoidalną, hebefreniczną, katatoniczną, prostą, rezydualną i niezróżnicowaną

Ryzyko zachorowania na schizofrenię w ciągu całego życia wynosi około 1%. Może ona wystąpić w równym stopniu u kobiet oraz mężczyzn. Najnowsze badania pokazują że najbardziej narażeni są młodzi ludzie ponieważ ponad połowa zachorowań przypada na grupę poniżej 30 roku życia. Dlatego mówi się, że jest to choroba młodych.

 

2. Jak rozwija się schizofrenia?

Początek schizofrenii dzieli się na kilka faz:

  • nagły/ostry – choroba rozwija się w ciągu kilku dni, 
  • szybki – kilka tygodni,
  • stopniowy – kiedy objawy narastają powoli przez kilka miesięcy, a nawet lat. 

Kiedy choroba rozwija się nagle, najczęściej nie budzi wcześniej żadnych podejrzeń ani rodziny i najbliższych, ani samego chorego. Kiedy ktoś zauważa niepokojące zachowania i objawy choroby, wówczas rodzina chce jak najszybciej szukać pomocy lekarskiej często wbrew woli chorego, który nie widzi w swoim zachowaniu niczego złego. Jeżeli choroba rozwija się stopniowo to w tym wypadku najbliżsi często widzą zmiany w zachowaniu które budzą niepokój jednak próbują wypierać myśl o chorobie i znajdują szereg wytłumaczeń dla określonego zachowania. 

Schizofrenia to choroba przewlekła a jej leczenie trwa kilka, kilkanaście lat lub do końca życia. Przebieg schizofrenii może być liniowy czyli ciągły, stopniowy i postępujący. Może przebiegać falująco to znaczy epizodycznie, z okresami nasilenia objawów chorobowych i powrotów do pełnego lub częściowego zdrowia, co nazywane jest remisja pełną lub niepełną. W okresach remisji pełnej objawy chorobowe nie występują natomiast w przypadku remisji niepełnej, ich nasilenie jest nieznaczne.

 

3. Jak zachowuje się osoba chora na schizofrenię?

U każdego chorego ma ona inny przebieg ale najogólniej rzecz ujmując, pacjent stopniowo wycofuje się z życia, staje się coraz bardziej podejrzliwy, nieufny, zamyka się w sobie, unika relacji z ludźmi a nawet z najbliższymi mu osobami, przestaje wychodzić z domu, wycofuje się z życia społecznego i życia w ogóle. Wynika to z narastającego poziomu lęku, a także ze stopniowej utraty zainteresowania światem zewnętrznym. Można zaobserwować również takie zachowania jak nieadekwatne do sytuacji wypowiedzi, pogłębiająca się obojętność chorego na różne aspekty i problemy.

 

 

4. Jakie są najczęstsze objawy schizofrenii?

Wyróżnia się kilka rodzajów objawów sugerujących że chory cierpi na schizofrenię: 

  • objawy pozytywne
  • objawy negatywne,
  • zaburzenia poznawcze,
  • zaburzenia afektu,
  • objawy dezorganizacji psychicznej.

Objawy pozytywne lub negatywne nie oznaczają wbrew, swojej nazwy, ani pozytywnego ani negatywnego wpływu na obraz i przebieg schizofrenii. Wskazują sposób postrzegania i przeżywania rzeczywistości przez chorego. Do objawów pozytywnych czyli tzw. wytwórczych schizofrenii należą przede wszystkim urojenia i omamy oraz tzw. pseudohalucynacje. Są to zaburzenia myślenia zniekształcające albo kreujące nową rzeczywistość. Chory widzi rzeczy lub wydarzenia, które w rzeczywistości nie istnieją, nigdy nie miały miejsca lub nieadekwatnie odbiera i przeżywa rzeczywistość. Co bardzo trudne w tym zakresie to że chory jest silnie przekonany do swoich odczuć, nikt nie jest w stanie mu wyjaśnić że się myli. Pacjent ślepo i mocno wierzy, że jego odczucia są prawdziwe, a osoby które starają się mu wytłumaczyć że się myli, uważa za swoich wrogów (lekarza, rodzinę, przyjaciół). 

Urojenia chorego mogą przybierać różny charakter:

  • urojenia ksobne polegające na przekonaniu chorego, że jest obserwowany i obgadywany, 
  • urojenia prześladowcze, chory ma poczucie, że jest śledzony, podsłuchiwany i wyszydzany, a ludzie z najbliższego otoczenia chcą go skrzywdzić, lub nawet zabić,
  • urojenia odsłonięcia, to dominujące przekonanie, że chory stał się ofiarą nacisków różnych osób, postaci lub nawet rzeczy, które zabierają jego myśli i sprawiają, że stają się znane i słyszalne dla innych lub konkretnie wybranej jednej osoby, 
  • urojenia oddziaływania, te z kolei polegają na przekonaniu pacjenta, że jego myśli, uczucia, ciało i zachowanie ulegają wpływowi innych osób lub rzeczy,
  • halucynacje (omamy) to zaburzenie spostrzegania które obejmuje zmysły wzroku, słuchu, smaku, węchu, dotyku, polegające na realistycznym odczuwaniu doznania zmysłowego, mimo że w otoczeniu nie ma bodźca lub obiektu, który to doznanie mógł wywołać,
  • halucynacje słuchu, chory słyszy różne głosy, dźwięki proste np. stukanie, szmery, drapanie lub złożone np. słowa, pełne zdania, które w rzeczywistości nie istnieją. Mogą to być głosy jednej lub kilku osób, męskie, żeńskie, dziecięce, trudne do odróżnienia lub układające się w wyraźnie słyszane przez chorego monologi lub dialogi. Głosy komentują jego zachowanie, mogą nakazywać wykonywanie różnych czynności i zadań. Szczególnej obserwacji wymaga pacjent, który słyszy głosy namawiające go do popełnienie samobójstwa lub zabójstwa, 
  • halucynacji wzrokowe, pacjent widzi różne kształty, rzeczy, osoby, tak naprawdę nie istnieją. Często chodzą w parze z halucynacjami słuchowymi,
  • pseudohalucynacje występują wtedy, kiedy chory nie słyszy głosów z zewnątrz, ale wewnątrz swojej głowy i może z nimi dyskutować, rozmawiać. 

Objawy negatywne mogą się przejawiać stopniowym wycofywaniem się z dotychczasowych aktywności  zarówno tych zawodowych, szkolnych,towarzyskich, porzucaniem swoich dotychczasowych hobby, pasji, zainteresowań oraz odsuwanie się od ludzi. Jest to całkowita utrata zainteresowań i wycofanie z życia społecznego. Może temu towarzyszyć zobojętnienie uczuciowe czy też tzw. afekt blady czyli zmniejszenie wyrażania emocji lub nawet brak ich wyrażania, upośledzenie zdolności do komunikacji z otoczeniem za pośrednictwem mimiki, gestów. 

Innymi objawami negatywnymi mogą być:

  • abulia czyli bezczynność, braku zdolności lub ograniczonej zdolności do planowania i podejmowania określonych,
  • anhedonia, zmniejszona zdolność lub brak zdolności do odczuwania przyjemności,
  • aspontaniczność, spadek lub utrata spontaniczności zachowań i uczuć,
  • bierność, apatia, zubożenie wypowiedzi, wypowiadanie się pojedynczymi słowami,  uboga treść, 
  • awolicja, brak własnej woli lub jej ograniczenie,
  • spowolnienie ruchowe, 
  • mniejsza dbałość o siebie.

Gdy mamy do czynienia z zaburzeniami poznawczymi, wówczas u chorego pojawiają się zaburzenia koncentracji, uwagi, różnego rodzaju zaburzenia pamięci, spadek inteligencji. Chory ma trudności ze skupieniem się na wykonywanych czynnościach, nie potrafi niczego zaplanować, ma problem z organizacją dnia. Nie pamięta tego, co przed chwilą zrobił, przeczytał, zobaczył, usłyszał czy powiedział.

Chorym przychodzi również zmagać się z zaburzeniami afektu czyli zaburzeniami nastroju. Towarzyszy im najczęściej smutek, żal, zmniejszenie lub utrata radości. Emocje te mogą być zgodne czyli adekwatne do realnych sytuacji lub chorobowych przeżyć psychotycznych lub nieadekwatne to znaczy niezgodne z przeżywanymi przez chorego treściami i wydarzeniami. Można do tego zaliczyć nadmierną wesołość, śmiech w sytuacjach ciężkich kiedy innym nie jest do śmiechu. Do innych zaburzeń nastroju należy depresja popsychotyczna. Określa się nią epizod depresji, który rozwija się w trakcie złagodzenia objawów lub po ustąpieniu ostrych objawów psychozy. U pacjentów zauważa się zwiększony smutek lub obojętność, zmniejszenie lub całkowity brak radości życia, utrata zainteresowań.W tym przypadku często pojawiają się u chorego myśli i tendencje samobójcze

Objawy dezorganizacji psychicznej obejmują proces myślenia chorego który ma trudności w zrozumieniu tego, co się wokół niego dzieje, nie rozumie postępowania ludzi, ich wypowiedzi. Również samo zachowania chorego wydaje się dziwaczne, nieadekwatne do sytuacji a nawet chaotyczne.

 

5. Rodzaje schizofrenii

Wyróżniamy następujące rodzaje schizofrenii:

  • Schizofrenia paranoidalna, dominują tu objawy pozytywne czyli wspomniane wcześniej urojenia i omamy,
  •  Schizofrenia hebefreniczna, w tym zakresie objawy choroby przejawiają się w dezorganizacji w zakresie myślenia, afektu oraz zachowania. Chory przejawia zachowania nieprzewidywalne, chaotyczne, infantylne, mowa wydaje się być rozkojarzona i kompletnie niezrozumiała dla otoczenia,
  •  Schizofrenia katatoniczna, przeważają tu stany osłupienia lub pobudzenia katatonicznego. Chory zazwyczaj nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem, jest milczący, jest w stanie całkowitego osłupienia, zauważa się u niego takie zachowania jak bezruch i zastyganie w różnych pozycjach. Może również nagle przechodzić w stan bardzo silnego pobudzenia psychoruchowego,
  • Schizofrenia prosta, choroba rozwija się powoli, a objawy narastają stopniowo i powoli przyczyniają się do załamania linii życiowej, 
  • Schizofrenia rezydualna, objawy mają w miarę stabilne i niewielkie nasilenie, które utrzymuje się przez dłuższy czas, 
  • Schizofrenia niezróżnicowana, cechuje ją brak przewagi jednych objawów nad innymi oraz ich zmienność. To niezwykle trudny rodzaj schizofrenii który nie pozwala rozpoznać u pacjenta żadnej z pozostałych postaci schizofrenii.

6. Jakie są przyczyny występowania schizofrenii?

Zarówno pacjenci jak i ich rodziny często zadają pytanie – “dlaczego my?”, “dlaczego on?”. Na rozwój schizofrenii w umyśle ludzkim ma wpływa wiele czynników m.in. biologiczne, genetyczne, psychologiczne, społeczne oraz środowiskowe. Ryzyko zachorowania jest większe w rodzinach, w których u krewnych pierwszego stopnia tzn. u rodzicach, rodzeństwa lub dzieci rozpoznano schizofrenię. Ryzyko zachorowania jest bardzo zróżnicowane ponieważ uzależnione jest od tego, który z członków najbliżej rodziny jest chory. Jeżeli przykładowo na schizofrenię chorują oboje rodziców, wówczas ryzyko zachorowania dziecka jest bardzo wysokie i prawdopodobne. 

7. Jakie są sposoby leczenia schizofrenii?

Terapia obejmuje leczenie zaostrzeń choroby oraz zapobieganie nawrotom i zaostrzeniom. Leczenie ma charakter kompleksowy i obejmuje farmakoterapię, psychoedukację, psychoterapię, terapię zajęciową oraz formy terapii koniecznych do zastosowania w określonym przypadku. Podstawa to farmakoterapia podczas której stosuje się leki przeciwpsychotyczne. Terapia może trwać całe życie. W przypadku ostrych epizodów psychotycznych czy gwałtownych nasileniach choroby, pacjent może być hospitalizowany w szpitalu psychiatrycznym. Znaczna grupa osób cierpiących na schizofrenię jest leczona ambulatoryjnie i rzadko wymaga pobytu w szpitalu, a niekiedy w ogóle nie zachodzi taka potrzeba. Formę leczenia ustala lekarz oraz pacjent. W trakcie leczenia kładzie się bardzo duży nacisk na różne rodzaje terapii jak zajęcia w grupie, psychoterapię oraz psychoedukację.

Leczenie to proces bardzo trudny i złożony. Konieczna jest okresowa i systematyczna kontrola ogólnego stanu zdrowia zarówno psychicznego jak i fizycznego. Niezmiernie istotna jest rezygnacja z alkoholu oraz innych używek zaburzają one nie tylko działanie poszczególnych leków, ale także wpływają na zaostrzenie choroby i sprzyjają jej nawrotowi w przypadku utrzymującej się remisji. Pacjent nie może być sam, gdyż w pojedynkę może sobie nie poradzić z tak ciężką chorobą. Bardzo ważne jest wsparcie najbliższego otoczenia które może liczyć na cenne wskazówki i pomoc terapeuty, który nie tylko wytłumaczy istotę tej choroby, ale poradzi jak razem przez nią przejść.

 

 

Hazardzista w rodzinie. Jak wyrwać najbliższych ze szponów nałogu?

Nałóg hazardowy to choroba, która pochłania nie tylko samego uzależnionego ale wpływa również na jego najbliższe otoczenie i rodzinę. Skutki mogą być katastrofalne od problemów finansowych po zszargane nerwy i zniszczoną psychikę. Chory traci kontrolę nie tylko nad nałogiem ale przede wszystkim nad własnym życiem. Aby skutecznie pomóc osobie uzależnionej od hazardu, należy w pierwszej kolejności poznać czym jest ta choroba, jak myśli i co czuje uzależniony, ponieważ pozwoli to nie tylko go zrozumieć ale również znaleźć rozwiązanie patowej sytuacji. O tym opowiemy w poniższym artykule.  

1. Kiedy można mówić o nałogu hazardowym?

W psychologii uzależnienie od hazardu określane jest jako choroba ukryta. Na pierwszy rzut oka, nic nie wskazuje na uzależnienie. Choroba nie daje żadnych oznak fizycznych, jak w przypadku narkomanów czy alkoholików. Ciężko również stwierdzić kiedy mowa o hazardziście zwyczajnym, a kiedy o patologicznym. Granica między tymi dwoma przypadkami jest bardzo cienka. 

Zwyczajny hazardzista to osoba, który lubi grać w gry losowe, na automatach i, maszynach czy obstawia zakłady bukmacherskie. Jednak dzieje się to  sporadycznie, ma charakter rozrywkowy i jest to dla niego czysta forma zabawy. Cechą charakterystyczną patologicznego hazardzisty jest natomiast obsesyjna chęć do grania, która z czasem nabiera takich rozmiarów, że w sposób bardzo destrukcyjny wpływa na wszystkie sfery jego życia. 

Uzależnienie od hazardu rozwija się stopniowo. W początkowej fazie nikt z otoczenia uzależnionego nie zauważa, że dzieje się coś niedobrego. W dzisiejszych czasach bardzo dużo ludzi kupuje losy czy obstawia zakłady. Jednak są wśród nich osoby, które mają predyspozycje do tego, aby przekroczyć granicę dzielącą zwykła rozrywkę od poważnego uzależnienia. Najczęściej w szpony takiego nałogu wpadają osoby które za wszelką cenę chcą odnieść sukces, udowodnić sobie oraz innym że potrafią wiele osiągnąć. Zdarza się że wykazują cechy narcystyczne, przekonane o swoich zdolnościach i umiejętnościach. Głęboko wierzą że osiągną sukces i nie poprzestaną w swoich działaniach, dopóki nie osiągną zamierzonego celu.  W grupie ryzyka znajdują się również osoby o niskiej samoocenie oraz te, które doświadczyły traumatycznych przeżyć i w ten sposób, odreagowują wszystkie negatywne emocje z tymi przeżyciami związanymi.  

2. Jakie zachowania towarzyszą hazardziście?

Patologicznemu uzależnieniu od hazardu, towarzyszy ciągła obsesja i natrętne myśli, które nie pozwalają skupić uwagi na żadnej innej czynności. Fascynacja i pociąg do gier, skutkuje pogorszeniem kontaktów towarzyskich, pogorszeniu ulegają relacje rodzinne oraz zaniedbywanie obowiązków zarówno domowych, jak i zawodowych. Patologiczni hazardziści potrafią zachowywać się irracjonalnie i niezrozumiale porzucając pracę, rodzinę, zaciągając coraz większe pożyczki, kredyty, zastawiając w lombardach cenne i wartościowe przedmioty w tym, rodzinne pamiątki. Oczywiście sami uzależnieni nie widzą w takim zachowaniu niczego złego. Uważają że jest to potrzebne i że wszystko szybko uregulują oraz spłacą ponieważ są przekonani, że za chwilę wygrają ogromne sumy. Wiadomo że w rzeczywistości jest zupełnie inaczej. Takie zachowanie powoduje szereg problemów finansowych a uzależniony traci zaufanie rodziny swojego otoczenia. Jednak patologiczny hazardzista w ogóle o tym nie myśli. Jest tak skupiony na rozgrywaniu swojej strategii i zdobywaniu potrzebnych środków, że bez względu na konsekwencje będzie dążył do osiągnięcia swojego celu.  

Cechą charakterystyczną patologicznego hazardzisty są również notoryczne kłamstwa, których celem jest ukrycie rzeczywistego wymiaru problemu. Wymyślane historie są bardzo wiarygodne i często rodzina nie podejrzewa, że z ich bliskim dzieje się coś złego. 

3. Co się dzieje w głowie hazardzisty?

Wszystkie jego myśli skoncentrowane są na obstawianiu zakładów i graniu. Jest to świat marzeń, wielkich pieniędzy i poczucie, że po zdobyciu upragnionej sumy, świat będzie dla nich stał otworem. Rozmyślają o luksusie i bogactwach, na które będą mogli sobie pozwolić. Jest to rzecz jasna zaburzenie rzeczywistego obrazu i patrzenie na życie przez krzywe zwierciadło. Uzależniony przestaje logicznie i racjonalnie myśleć. Przyświeca mu jeden cel i dla jego osiągnięcia, zdolny jest do wszystkiego. Podobnie jak w przypadku innych uzależnień, chory w pierwszej kolejności nie przyznaje się do uzależnienia i aby jeszcze bardziej w to uwierzyć, wymyśla kolejne kłamstwa i historyjki, aby jak najdalej odsunąć od siebie myśl o uzależnieniu. Jest to typowy mechanizm obronny polegający na racjonalizacji, wypieraniu i zaprzeczaniu oczywistym faktom. Ciągle snute i wymyślane kłamstwa, to sposób na ucieczkę przed problemem. Patologicznemu hazardziście towarzyszy przekonanie że zawsze, kiedy tylko będzie chciał, może przestać grać. Oprócz kłamstw, chory notorycznie oszukuje i manipuluje swoim otoczeniem. Obiecuje poprawę i składa obietnice bez pokrycia jednak robi to w tak umiejętny sposób, że rodzina w to wierzy. 

 

4. Jak żyć i postępować z hazardzistą?

Podobnie jak sam uzależniony, rodzina wypiera myśl o uzależnieniu i szuka szeregu wytłumaczeń oraz usprawiedliwień dla jego zachowania. Jest to oczywiście duży błąd ponieważ to tylko utwierdza chorego w przekonaniu, że wszystko jest z nim w porządku. Rodzina i najbliższe otoczenie, musi konieczne dostrzec że ich bliskiego pochłonął nałóg z którym sam sobie nie poradzi. Wsparcie i zrozumienie najbliższych odgrywa kluczową rolę w walce z uzależnieniem. 

Hazardzista powinien ponosić konsekwencje swoich czynów i brać za nie odpowiedzialność, jednak robienie wyrzutów i wszczynanie kłótni nic tu nie pomoże, a może jeszcze bardziej zaognić sytuację. Nie należy chorego szantażować, grozić zwłaszcza jeżeli są one bez pokrycia. Jeżeli uzależnionego szantażuje się porzuceniem czy wyrzuceniem z domu ale się tego nie robi, to takie słowa nie będą miały żadnego znaczenia. Z chorym trzeba dużo rozmawiać, okazać mu wsparcie, zrozumienie, mówić otwarcie o uczuciach, obawach

Oczywiście życie z partnerem uzależnionym od hazardu nie jest łatwe. Przekłada się ono na wszystkie sfery życia zarówno emocjonalnego, rodzinnego jak i finansowego. Długotrwałe uzależnienie prowadzi do degradacji życia w każdym jego aspekcie oraz powoduje utratę poczucia bezpieczeństwa w rodzinie. Bardzo łatwo wpaść w pułapkę współuzależnienia. Hazardzistą zostaje się do końca życia więc należy pamiętać o tym że nawet wtedy, kiedy chory podejmuje terapię i trzyma się jej zaleceń, to choroba może nawrócić i to ze zdwojoną siłą. Aby zminimalizować ryzyko powrotu do uzależnienia należy unikać grania z chorym w jakiekolwiek gry oraz miejsc, które mogłyby być dla niego impulsem do ponownego grania. Konsekwencją patologicznego hazardu jest całkowity rozpad więzi rodzinnych, rozwód, utrata praw rodzicielskich, zwolnieniem z pracy a nawet, w sytuacjach iście patologicznych, bezdomnością. 

5. Gdzie szukać pomocy dla hazardzisty?

Terapię można rozpocząć na każdym etapie uzależnienia. Każdy moment jest dobry, aby odzyskać kontrolę nad własnym życiem. Jednak uzależniony sam nie przejdzie przez ten proces. Bardzo istotna jest tutaj rola najbliższego otoczenia i rodziny.  Aby leczenie było skuteczne, chory musi dobrowolnie poddać się terapii a co za tym idzie, musi sam zrozumieć istotę problemu. Zmuszanie uzależnionego do odwyku, nie ma najmniejszego sensu ponieważ nie będzie on wykazywał woli współpracy, ani chęci podjęcia leczenia. Konieczne jest zatem uświadomienie uzależnionemu istoty choroby oraz wszystkich powstałych w jej wyniku konsekwencji. Rozmowy, próby wytłumaczenia i zobrazowania zaistniałej sytuacji, mogą być impulsem do zmian. 

Leczenie chory może podjąć w specjalistycznych ośrodkach odwykowych, gdzie profesjonalna kadra lekarzy, psychiatrów i psychoterapeutów kompleksowo zajmuje się każdym przypadkiem. Terapia dostosowana jest do indywidualnego przypadku, brany jest pod uwagę stopień uzależnienia oraz predyspozycje chorego. Zarówno w kwestii terapii indywidualnej jak i grupowej, konieczne jest przepracowanie problemów i mechanizmów, które przyczyniły się do powstania choroby.

 

 

Zaburzenia snu – jakie są rodzaje i jak można je leczyć?

Zaburzenia snu, podobnie jak depresja, zaliczane jest do chorób cywilizacyjnych. Problem z bezsennością i złym spaniem, jest w dzisiejszych czasach niezwykle powszechny. Jest to bardzo poważny problem kliniczny, który odbija się na codziennym funkcjonowaniu, często uniemożliwiając codzienne życie. Z poniższego artykułu dowiesz się, jakie są rodzaje zaburzeń snu, gdzie leży ich przyczyna i jak sobie z nimi radzić.

 

1. Czym charakteryzuje się zaburzenie snu?

Jak już wspomniano, zaburzenia snu to problem bardzo powszechny. Szacuje się że ponad 30% populacji cierpi na różnego rodzaju zaburzenia snu. Sen stanowi podstawową potrzebę fizjologiczną człowieka która odpowiada za regulację wielu funkcji organizmu jak np. wpływa na gospodarkę hormonalną, reguluje pracę mózgu w zakresie zapamiętywania, poprawy koncentracji czy kojarzenia. Zaburzenia snu w znacznym stopniu pogarszają samopoczucie, powodują spadek energii oraz pogarszają sprawność intelektualną. Innymi słowy, człowiek jest notorycznie zmęczony, niewyspany i niezdatny do normalnego funkcjonowania

 

2. Jak najczęściej przejawia się zaburzenie snu?

Zaburzenia snu dzieli się na dwa rodzaje:

  • organicznie zaburzenia snu: zaburzenia w rozpoczęciu i trwania snu, narkolepsja, bezdech, katalepsja,

  • nieorganiczne zaburzenia snu: wywołane czynnikami emocjonalnymi powodującymi bezsenność, somnambulizm, lęki nocne, koszmary senne.

W ciągu wielu lat pracy nad zaburzeniami snu dokonano podziału schorzeń. Podzielono jednostki chorobowe na pierwotne i wtórne. Zaburzenia wtórne towarzyszą innym chorobom psychicznym lub somatycznym, bądź są wynikiem wcześniej przyjmowanych leków lub używek. Z kolei zaburzenia pierwotne dzielą się na dyssomnie oraz parasomnie.


Dyssomnia polega na nieprawidłowej ilości oraz jakości snu. Sen może być za krótki lub zdecydowanie za długi lub mieć zły przebieg (zaburzenia rytmu snu, sen na tzw. czuwaniu). O parasomnii możemy mówić wtedy, kiedy zarówno długość i jakość snu jest prawidłowa, a w trakcie jego trwania dochodzi do szeregu niepożądanych zjawisk jak lunatykowanie, paraliż senny, krzyki, płacz, wymachiwanie rękami przez sen, koszmary.

 

kobieta-podczas-drzemki

 

3. Rodzaje zaburzeń sennych oraz ich przyczyny

  • Bezsenność: mówi się o niej wtedy gdy pacjent ma problem z zaśnięciem bądź utrzymaniem snu przez więcej niż 3 noce w ciągu tygodnia. W sytuacji kiedy trwa to znacznie dłużej, można mówić o bezsenności przewlekłej. Przyczyna najczęściej leży w zaburzeniach i chorobach psychicznych takich jak depresja czy stany lękowe.

  • Narkolepsja: bardzo złożony rodzaj zaburzenia snu który objawia się m.in.

    napadami senności: kiedy wystarczy tylko 5 minut aby zasnąć i to w najmniej odpowiedniej chwili np. w trakcie rozmowy, spotkania,

    omamy senne: kiedy sceny ze snu wydają się tak realistyczne, że wydają się dziać naprawdę,

    katapleksja: to nagły spadek napięcia mięśniowego, który powoduje całkowity bezwład ciała,

    paraliż senny: to dosyć przerażający rodzaj zaburzenia powodujący paraliż ciała przy jednoczesnym zachowaniu świadomości, pojawiające się w trakcie zasypiania lub na etapie budzenia,

  • Zaburzenia rytmu snu i czuwania: polega na braku synchronizacji między własnym rytmem snu a wymogami otoczenia (zmiana stref czasowych, praca na zmianę). Występuje na skutek złego funkcjonowania zegara biologicznego.

  • Lęki nocne: towarzyszy im uczucie silnego strachu nagle przerywającego sen, objawia się budzeniem z krzykiem, płaczem, gwałtownym przebudzeniem a niekiedy i agresją.

  • Koszmary senne: występujące w postaci bardzo realistycznych wydarzeń, wywołujące tak silny lęk i przerażenie że człowiek jeszcze długo po wybudzeniu, nie umie oswoić się z myślą że to był tylko sen. Ich przyczyna najczęściej leży w przeżytych traumach, przykrych doświadczeniach lub przy zespole stresu pourazowego.

  • Lunatyzm: to wykonywanie różnych czynności będąc w głębokim śnie a po przebudzeniu, w ogóle nie pamięta się zdarzeń i czynów, które pacjent wykonał będąc w tym stanie.

  • Upojenie senne: charakteryzuje się zdezorientowaniem po wybudzeniu, a któremu towarzyszą bełkotanie, chwilowy brak kontaktu z otoczeniem lub chaotyczne ruchy i niezrozumiałe czynności (np. dodawanie soli do kawy).

Zaburzenia snu mogą wynikać z szeregu czynników. Może być to uwarunkowanie genetyczne kiedy to od najmłodszych lat pacjent miał problemy z zasypianiem, sen przeważnie jest krótki, płytki a z biegiem czasu problem przybiera na sile. Na problemy ze snem mogą mieć również wpływ określone sytuacje życiowe jak rozwód, śmierć bliskiej osoby, problemy w pracy, kłopoty finansowe i wiele innych. W tym wypadku zaburzenia snu mogą się pogłębiać wraz z pogarszającym się stanem psychicznym. Na problemy ze snem mają również wpływ nieregularny tryb życia, szkodliwe nawyki jak oglądanie telewizji do późna, zasypianie o różnych porach, późne jedzenie kolacji, nie prowadzenie aktywności fizycznej.

4. Gdzie szukać pomocy?

W pierwszej kolejności należy udać się do lekarza rodzinnego który oceni ogólny stan zdrowia i zleci odpowiednie badania. Jeżeli wykluczona zostanie choroba somatyczna wówczas pacjent może udać się do Poradni Zdrowia Psychicznego gdzie przejdzie dodatkowe badania mające na celu wykluczenie chorób psychicznych. W przypadku kiedy po wykonanych badaniach pacjent nie cierpi ani na chorobę somatyczną ani na psychiczną, wtedy może udać się do specjalistycznego ośrodka medycyny snu. W takich ośrodkach przeprowadzane są bardzo szczegółowe badania które pomagają wykryć przyczynę zaburzeń oraz znaleźć na nie rozwiązanie.




Dorosły z zespołem Aspergera. Czy może stworzyć rodzinę?

Zespół Aspergera to nie choroba lecz zaburzenie które w znacznym stopniu, utrudnia nawiązanie relacji międzyludzkich. Dotyka zarówno dzieci jak i dorosłych. O ile w przypadku dzieci, u których zespół Aspergera został wcześnie zdiagnozowany, można leczyć i uczyć się życia na innych zasadach, tak w przypadku dorosłych którzy nie wiedzą że cierpią na ten rodzaj zaburzenia, wspólne życie i budowanie przyszłości może być bardzo trudne. Jednak, nie niemożliwe. Jak żyć z osobą cierpiącą na zespół Aspergera i jakie są metody leczenia, o tym w poniższym artykule.

 

1. Zespół Aspergera – definicja

Samo określenie pochodzi od nazwiska austriackiego lekarza Hansa Aspergera który w 1944 roku, zauważył pierwsze syndromy u badanych przez niego dzieci w klinice psychiatrycznej w Wiedniu. Ich zachowanie zdecydowanie odbiegało od reszty grupy które, oprócz asymilowania się od rówieśników, cechował wysoki iloraz inteligencji, ciekawe zainteresowania, bogate słownictwo oraz problemy w nawiązywaniu kontaktów z innymi dziećmi, problemy z komunikacją i niezdarne ruchy. W tamtym okresie, występujące objawy określił terminem “psychopatia autystyczna”.

 

2. Zespół Aspergera – przyczyny

Nie ma jednoznacznych przyczyn występowania zespołu Aspergera. Hans Asperger na podstawie swoich obserwacji badanych dzieci stwierdził, iż może mieć ono podłoże genetyczne. Teoria ta ma silne podstawy poparte dowodami empirycznymi. Zaobserwowano, że zespół Aspergera częściej występuje u dzieci, których rodzice zdradzają pewne symptomy tego zaburzenia. Przypuszcza się również że zaburzenie to może mieć swoje źródła w ekspozycji na teratogeny to znaczy na czynniki zewnętrzne, wpływające negatywnie na rozwój płodu w pierwszych 8 tygodniach od zapłodnienia. Przyczyn można się wówczas dopatrywać w urazach okołoporodowych, uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego, toksoplazmozie czy dziecięcym porażeniu mózgowym.

 

mezczyzna-stoi-przy-szybie

 

3. Zespół Aspergera – objawy

Zespół Aspergera to przede wszystkim trudności w nawiązywaniu relacji międzyludzkich. Wyróżnia się kilka typowych zachowań dla osób cierpiących na ten rodzaj zaburzenia. Należą do nich:

  • problemy z nawiązywaniem nowych kontaktów – pacjenci z zespołem Aspergera nie narzekają na brak znajomych i przyjaciół. Jednak nie czują potrzeby, aby pozyskiwać nowych znajomych i poszerzać ich krąg. To co łączy go z innymi ludźmi to nie potrzeba bliskości czy kontakt z drugim człowiekiem ale wspólne zainteresowania i pasje. Osoby z zespołem Aspergera najlepiej odnajdują się w dziedzinach związanych z naukami ścisłymi, przyrodniczymi czyli jest to dosyć wąski zakres zainteresowań. Dlatego też trudno jest im znaleźć osoby, które podzieliłyby ich zainteresowania oraz entuzjazm z nimi związany.
  • trudności z podtrzymywaniem kontaktu – osoby z zespołem Aspergera sprawiają wrażenie zarozumiałych, wyniosłych, przekonanych o własnej wartości, niekiedy nawet wyniosłe. Nie potrafią odczytywać i interpretować sygnałów pozawerbalnych takich jak gestów, mimiki, nie rozumieją ironii i sarkazmu, metafor, wszystko odbierają dosłownie. Podczas rozmowy skupiają się przede wszystkim na temacie rozmowy, a nie kontakcie z drugim człowiekiem. Dlatego też ich zachowanie odbierane jest jako oznaka zarozumiałości, pychy, dużego ego i z tego powodu, spychani są niejako na margines.

  • zachowania kompulsywne – to odczuwanie potrzeby a nawet wręcz przymusu do powtarzania danej czynności, która służy wyładowaniu napięcia. Osoby z zespołem Aspergera są obsesyjnymi pedantami. Wszystko ma swoje miejsce i nie można go zmieniać, rzeczy muszą być ułożone równo od linijki do linijki, nie wolno niczego przestawiać, zmieniać ustawienia, zdarza się obsesyjne mycie rąk  itp. 

  • usztywnione i stereotypowe zachowania – to powtarzanie w kółko tych samych czynności w ten sam sposób. To daje im poczucie komfortu i spokoju psychicznego. Stereotypowe zachowania dotyczą np. chodzenia do pracy tą samą drogą nawet jeżeli oznacza to nadrabianie kilometrów, mycie naczyń w tej samej kolejności itp. 

  • zaburzenia pamięci proceduralnej – polega na wyuczonym i automatycznym wykonywaniu codziennych czynności tak, że człowiekowi z zespołem Aspergera całkowicie wyłącza się myślenie. Nie zastanawia się nad tym co robi po prostu, robi to za automatu. Zdarza się również że niektórzy chorzy postępują zupełnie odwrotnie i bardzo skupiają się nad wykonywaniem danej czynności jak np. nad sznurowaniem butów. 

  • nieprawidłowości percepcyjne – chodzi o nadwrażliwości lub niewrażliwość na bodźce. Osoby z zespołem Aspergera bardzo często borykają się z zaburzeniem czucia głębokiego. Mają np. problem z utrzymaniem równowagi dlatego przez otoczenie postrzegani są jako fajtłapy i niezdary. Inaczej reagują również na bodźce wzrokowe, skupiając się na szczegółach nie dostrzeganych przez innych lub przeciwnie, nie wypatrują niczego szczególnego w otoczeniu i wolą skupiać swoją uwagę na widokach statycznych. Są wrażliwi na hałas, przeszkadzają im rozmowy innych ludzi, śmiech, gwar a nawet najmniejsze szmery i szuranie. Cenią sobie ciszę i spokój.

 

4. Zespół Aspergera – leczenie

W tym miejscu należy jeszcze raz zaznaczyć, iż zespół Aspergera nie jest chorobą lecz zaburzeniem i nie ma niego lekarstwa. Można jedynie łagodzić objawy poprzez wdrożenie terapii indywidualnej lub grupowej. U dorosłych stosuje się terapię behawioralną, kognitywną lub behawioralno-poznawczą.

Terapia behawioralna ma na celu przekonać chorego do zmiany zachowań na takie, które są powszechnie akceptowane. Pomaga choremu nauczyć się pewnych schematów i rozumieć ich zastosowanie. Z kolei terapia kognitywna, wspiera pacjentów z zespołem Aspergera w pracy nad samym sobą. Aby zakończyła się sukcesem, niezbędna jest obecność terapeuty przewodnika. Podczas terapii behawioralno-poznawczej, pomaga się choremu zrozumieć świat który go otacza oraz zasady, które w nim obowiązują. Pacjent uczy się czym są emocje, jak nauczyć się je wyrażać, dlaczego ich poprawne odczytanie jest tak ważne w kontaktach międzyludzkich. 

 

5. Zespół Aspergera – chory ma szansę na normalne życie

Osoba z zespołem Aspergera ma szansę na założenie rodziny i prowadzenie normalnego życie. Jednak aby życie pod jednym dachem z chorym na Aspergera nie było udręką, obie strony muszą włożyć mnóstwo pracy nad zachowaniem zdrowej relacji. Przede wszystkim, chory musi uczęszczać regularnie na terapię, stosować się do zaleceń terapeuty i nieustannie nad sobą pracować. To niestety ciągła walka ze swoimi przyzwyczajeniami, nawykami oraz praca nad zmianą sposobu myślenia. Również partnerzy osób z zespołem Aspergera muszą wykazać się wyrozumiałością i cierpliwością. Najważniejsze jest zrozumienie że chory inaczej postrzega świat, inaczej go odbiera, jego psychika pracuje na zupełnie innych zasadach i to, co dla Nas jest oczywiste, dla niego wcale nie musi takie być. Bardzo istotne jest wsparcie i pomoc w walce o normalne życie. To praca na całe życie a sukces, osiągną tylko ci najbardziej wytrwali i zawzięci na osiągnięcie zamierzonego celu. 

Molestowanie seksualne dzieci. Jakie ciągnie za sobą skutki?

W dzisiejszych czasach ciągle słyszy się o nadużyciach i wykorzystaniu seksualnym dzieci, które odbija piętno na całe ich przyszłe życie. Najczęściej wykorzystywane są dzieci będące poniżej 7 roku życia. Wykorzystywanie seksualne dzieci to każdy akt pomiędzy osobami o różnym stopniu rozwoju, którego celem jest seksualna gratyfikacja osoby na wyższym poziomie rozwoju. Skąd bierze się ta dewiacja i jak pomóc molestowanym dzieciom? O tym w poniższym artykule

Skutki psychologiczne wykorzystywania seksualnego dziecka obejmują m.in. depresję, seksualizację zachowania, zespół stresu pourazowego, zaburzenia lękowe, naruszenie prawidłowego rozwoju seksualnego, zaburzenia odżywiania, wycofanie społeczne, skłonność do wykorzystywania dzieci będąc już w wieku dorosłym oraz wiele innych. Jeśli chodzi zaś o skutki fizyczne to zalicza się do nich przede wszystkim uszkodzenia fizyczne ciała dziecka.

Patrząc z punktu psychologicznego wykorzystywanie seksualne dziecka, związane jest przede wszystkim z zaburzoną relacją pomiędzy dzieckiem a osobą, której ono ufa. Mówi się tutaj o wykorzystaniu zaufania dziecka w celu osiągnięcia własnych potrzeb seksualnych przez osobę mu bliską. Nadużycie seksualne przy którym zostaje zerwane zaufanie dziecka nie dotyczy samego aktu seksualnego czy gwałtu, ale też takich zachowań jak ocieranie się o dziecko, nieodpowiedni dotyk, pokazywanie zdjęć i filmów pornograficznych czy opisywanie zachowań seksualnych. Dziecko odczuwa wtedy zawstydzenie i dezorientację, wie że wydarzyło się coś złego, staje się obiektem w rękach oprawcy i nie potrafi się obronić.

Jak określany jest sprawca molestowania seksualnego dziecka?

Oprawcą może być zarówno osoba mu najbliższa jak i ktoś zupełnie obcy i niespokrewniony z nią. Osoby obce dzieli się na dwa typy sprawców:

  • Typ psychopatyczny –  jest niedojrzały w rozwoju seksualnym i potrzebuje potwierdzenia, że posiada bezgraniczne możliwości. Ten typ wyróżnia się niską empatią oraz brakiem odczuwania lęku, dziecko jest dla niego obiektem zastępczym, nad którym może dominować.

  • Typ regresywny – dla którego charakterystyczny jest lęk przed dojrzałym partnerem seksualnym.

Najgroźniejsze skutki molestowania seksualnego u dzieci

Wykorzystując dziecko pozbawia się go nie tylko dzieciństwa ale przede wszystkim, zdolności do wchodzenia w bezinteresowne oraz głębokie relacje międzyludzkie. Poprzez takie działania, zaburza się naturalny rozwój seksualny dziecka oraz jego ogólne funkcjonowanie. W literaturze przedmiotu, u dzieci wykorzystywanych seksualnie wyróżnia się dwa typy objawów:

  • wczesne –  występują w okresie do 2 lat od czasu zakończenia wykorzystywania
  • długotrwałe (odległe w czasie) – widoczne przez dłuższy okres czasu, przekraczający 2 lata

Sfery w których mogą pojawić się skutki nadużyć seksualnych to:

  • sfera somatyczna – skutki molestowania są związane z pojawieniem się biegunek, zaparć, infekcji dróg moczowych, chorób wenerycznych, ciąży ale i również obrażeń na ciele takich jak otarcia, stłuczenia, siniaki, bóle w okolicach pochwy bądź odbytu, krwawienia z pochwy, przerwanie błony dziewiczej, obrzęki lub rany w okolicach odbytu.

  • sfera emocjonalna – odczuwanie takich emocji jak poczucie wstydu, poczucie winy, złość, ciągły niepokój, lęk, poczucie krzywdy, myśli samobójcze, poczucie utraty niewinności, poczucie bezsilności, mogą pojawić się stany depresyjne, fobie, problemy z koncentracją, niska samoocena, dziecko przyzwyczaja się do tego, że jest traktowane jak przedmiot czy obiekt, staje się czymś a nie kimś i z takim przekonaniem idzie przez całe swoje życie.

  • sfera seksualna i sfera społeczna – są ze sobą powiązane a skutki na tym obszarze, przejawiają się w nieumiejętności utrzymywania dłuższych relacji i kontaktów społecznych, w dorosłości trwania w stałych związkach, zdeformowanych mechanizmach obronnych, które wywołują negatywne postawy społeczne, nieufności wobec ludzi, unikaniu bliskości fizycznej z innymi osobami, nieumiejętności wchodzenia w nowe relacje z innymi ludźmi, dysfunkcjach i zaburzeniach seksualnych oraz w obniżonym popędzie seksualnym w przyszłości, stawaniu się sprawcą aktów molestowania dzieci w dorosłości czy w skłonności do podejmowania przypadkowych kontaktów seksualnych.

  • sfera behawioralna – pojawiają się takie zachowania jak regresja zachowania, uzależnienia od środków psychoaktywnych, samookaleczenia, zachowania przestępcze, ucieczki z domu, prostytucja, wagary, próby samobójcze, zachowania agresywne wobec innych ludzi czy stosowanie przemocy.

Co również istotne, konsekwencje nadużyć seksualnych są zależne od wieku dziecka molestowanego. U dzieci w wieku przedszkolnym mogą pojawić się lęki, koszmary nocne, nieadekwatne zachowania seksualne oraz zespół stresu pourazowego. U dzieci starszych, będących w wieku wczesnoszkolnym, skutki te przejawiają się w postaci lęków, nerwic, koszmarów sennych, agresji, nadmiernej aktywności, problemów w szkole, nawet psychoz oraz możliwe są tutaj ich zachowania regresywne. U dzieci jeszcze starszych można zauważyć depresję, wycofanie się z kontaktów społecznych, bóle somatyczne ale i również zachowania przestępcze, ucieczki z domu, nadużywanie substancji psychoaktywnych jak i próby samobójcze. Problemy w szkole mogą w przyszłości przejawiać się w trudnościach z utrzymywaniem zatrudnienia, zaś zachowania agresywne przechodzić w zachowania przestępcze.  

Wymienione skutki molestowania seksualnego dziecka nie zawsze i nie w każdym przypadku występują w pełnej postaci, jest to zależne od wielu czynników ale przede wszystkim od tego, że każde dziecko tak jak i człowiek dorosły jest indywidualną jednostką, mającą różne potrzeby i odmienne osobowości. Jedno dziecko może przeżyć głęboką traumę, inne trochę mniejszą jednak należy pamiętać, że zawsze każde naruszenie sfery intymnej dziecka wiąże się z zaburzeniami w jego rozwoju i wpływa na jego dorosłe życie.

Jak rozmawiać z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie?

Najważniejszymi cechami jakie powinna przejawiać osoba, prowadząca rozmowę z dzieckiem molestowanym seksualnie to cierpliwość, spokój, opanowanie, swoboda w kontaktach, twórczość, umiejętność kontrolowania swoich emocji i powstrzymywania reakcji oraz umiejętność dawania dziecku wsparcia i poczucia kontroli. Istotne jest również nawiązanie kontaktu z dzieckiem. Nie należy składać obietnic, które nie mogą zostać spełnione. Ważne aby zapewnić dziecko, że to co się wydarzyło nie jest jego winą oraz dać do zrozumienia, że takie sytuacje i wydarzenia są nam znane. Jest to istotne ze względu na to, że dzieci bardzo często boją się reakcji dorosłego na to, co za chwilę powiedzą. Należy również pamiętać, że dzieci które nie są wykorzystywane seksualnie są zazwyczaj zawstydzone tematami związanymi z seksem w przeciwieństwie do dzieci, które doznały już takich aktów. Język jakim się posługujemy powinien być zrozumiały dla małego człowieka. Nie wolno zadawać pytań „dlaczego?” i zmuszać dziecka do mówienia. Niszczy to relację i sprawia, że zamyka się ono w sobie.

Metody jakich można użyć podczas rozmowy z dzieckiem, u którego podejrzewa się molestowanie seksualne, to:

  • rysunek figury człowieka – pomaga w zapoznaniu się ze słownictwem i nazewnictwem używanym przez dziecko. Na kartce papieru należy rozpocząć rysunek człowieka a następnie powiedzieć dziecku, aby dokończyło rysować resztę części ciała i je nazwało.

  • lalki – mogą pomóc w wytłumaczeniu dziecku na czym polega „zły dotyk” oraz sprawdzeniu, co się wydarzyło, w jaki sposób i jak się to działo w dalszej kolejności.

  • lista rzeczy i ludzi, których dziecko się boi – metoda pomocna w przypadku, gdy dziecko nie chce powiedzieć co się wydarzyło i boi się tego co się działo. Na kartce tworzymy listę rzeczy, ludzi lub wydarzeń których dziecko się boi.

  • dobre i złe sekrety – metoda która pomaga rozróżnić dziecku czym są dobre a czym złe sekrety, które można komuś powierzyć, które mogą być niebezpieczne. Technika jest też pomocna w sytuacji, gdy dziecko nie chce powiedzieć tego co się stało ze względu na to, że jest to tajemnicą.

  • zabawa w rozmowę maskotek – za jedną maskotkę wypowiada się osoba prowadząca rozmowę, a za drugą dziecko.

 W momencie podejrzenia molestowania seksualnego pojawia się wiele różnych pytań np. co robić? Czy reagować na tę sytuację? Czy rozmawiać o tym z dzieckiem? Czy zgłaszać ten problem czy nie? Czy nie zniszczymy życia sprawcy w momencie gdy okaże się to nieprawdą? Problem ten jest niezwykle trudny i wiąże się z poważnymi decyzjami. Należy jednak pamiętać, że najważniejsze w tym wszystkim jest dziecko i jego bezpieczeństwo, a pojawiające się sygnały nie mogą być lekceważone bo skoro się pojawiają to muszą coś znaczyć.

Dzieci w rodzinach przemocowych

Aby móc rozpocząć rozważania na temat funkcjonowania dzieci w rodzinach, które dopuszczają się przemocy należy najpierw przybliżyć czym ogólnie jest przemoc. O tym opowiemy w poniższym artykule.

1. Definicja przemocy domowej

Według definicji „przemoc w rodzinie” określa się jako jednorazowe lub powtarzające się działanie umyślne bądź zaniechane, które narusza prawa bądź też dobra osobiste osób najbliższych. Działanie to naraża te osoby na niebezpieczeństwo zarówno utraty zdrowia, jak i życia. Co istotne, zaburza ich poczucie godności oraz tworzy szkody w zdrowiu psychicznym.

Istnieje kilka rodzajów przemocy i dzielimy ją na:

  • przemoc fizycznąta forma przemocy jest najbardziej widoczna. Dotyczy nie tylko uszkodzeń powstających na ciele ofiary ale i również prawdopodobieństwa ich powstania. Wyróżnić można takie przejawy jak szarpanie, przypalanie papierosami, uderzanie, szturchanie czy krępowanie ciała.

  • przemoc psychiczną – do której zaliczamy upokarzanie, poniżanie, krytykowanie, szantażowanie czy nieliczenie się z potrzebami ofiary. Jest formą przemocy, którą trudno jest udowodnić, nie jest widoczna na ciele, a rany po niej pozostają jedynie w psychice ofiary.

  • przemoc materialną – która obejmuje niszczenie czyjejś własności, odbieranie zarobionych pieniędzy, zabieranie rzeczy bez pozwolenia oraz sprzedawanie rzeczy bez zgody ofiary.

  • przemoc seksualną – która dotyczy zmuszania do aktywności seksualnej osób, nie wyrażających na to zgody. Mowa w tym zakresie o  gwałtach, wymuszaniu współżycia seksualnego czy zmuszaniu do oglądania pornografii. Celem oprawcy jest zaspokojenie swoich potrzeb.

  • zaniedbanie – jest formą przemocy najczęściej dotykającą dzieci i osoby starsze. Polega na naruszeniu obowiązku do opieki przez osoby najbliższe, obejmuje niezaspokajanie potrzeb fizjologicznych, tych związanych z ubiorem, schronieniem, nieudzieleniem pomocy podczas choroby czy uniemożliwieniem korzystania z kuchni czy łazienki.

W literaturze przedmiotu mówi się o trzech fazach przemocy i kolejno są to:

  • faza 1budowanie napięcia jest zapowiedzią tego co się może wydarzyć. Pojawiają się konflikty, istnieje grupa tematów, która wywołuje nieporozumienia i gniew. Kształtuje się specyficzna reakcja tzn. może wystąpić bagatelizowanie, usprawiedliwianie bądź inne mechanizmy obronne. W tej fazie może pojawić się pierwszy akt przemocy.

  • faza 2 ostry incydent bicia i przemocy – pojawiają się epizody przemocy, które są coraz częstsze. Kształtuje się brak kontroli, który nie przeszkadza oprawcy i który widzi winę w ofierze. Szkody, które jej wyrządza są coraz większe.

  • faza 3uprzejmości i miłości – pojawia się skrucha i pozorne zaprzestanie stosowania przemocy. Jest to faza „miodowego miesiąca”.

2. Przemoc a jej wpływ na psychikę dziecka

Funkcjonowanie dziecka i jego rozwój w takiej rodzinie jest niewątpliwie zaburzony. Uszkodzone zostają takie sfery jak poczucie  własnego Ja, regulacja emocjonalna, poczucie więzi, odporność emocjonalna czy relacje z rówieśnikami. Dzieci które doświadczają przemocy w rodzinie, nie umieją sobie radzić z pojawiającymi się problemami. Jest to wynikiem obniżenia odporności psychicznej, dlatego też często stosują w zamian za to przemoc i wykazują dużą agresję. Idąc w ślad za rodzicami, dziecko kształtuje w sobie swój sposób radzenia sobie z problemami i stresem, wchodzi w dorosłe życie z ciężkim bagażem doświadczeń i samo stosuje agresję oraz przemoc w swojej rodzinie.

Jeśli chodzi o sferę emocjonalną dziecko w rodzinie przemocowej zarówno w dzieciństwie jak i w dorosłości, wykazuje silny lęk, strach i niepokój, które mogą doprowadzić w przyszłości do różnych zaburzeń w tym zakresie. Bardzo istotnym aspektem jest tutaj również poczucie winy, które odczuwa dziecko bite. To ono obwinia się za wyrządzoną mu krzywdę. Jest to jeden z mechanizmów obronnych, którym broni się mały człowiek. Poprzez odczuwanie winy dziecko, może uratować swoje przywiązanie do krzywdzących go rodziców. Nie rozumiejąc tego dlaczego rodzic go rani, winę przypisuje sobie, dzięki czemu jego więź z agresywnym rodzicem, nie zostaje zaburzona.

Jeśli chodzi o relacje z rówieśnikami, dziecko bite izoluje się od nich ze względu na brak zaufania, którym należy obdarzyć nowo poznaną osobę, chcąc się z nią zaprzyjaźnić. Samoocena dziecka bitego jest bardzo niska przy jednocześnie wysokiej samoakceptacji. Dziecko takie wykazywać może w przyszłości wysoką zależność od partnerów, czy innych osób dla niego znaczących.

3. Skutki przemocy stosowanej na dzieciach

U dzieci żyjących z agresywnymi rodzicami może pojawić się szereg różnych zaburzeń i objawów, związanych przede wszystkim z życiem w ciągłym stresie, lęku, smutku i brakiem zaufania. Często towarzyszą im takie trudności jak:

  • zaburzenia mowy, które są efektem napięcia nerwowego np. jąkanie się,
  • nocne moczenie się,
  • trudności w nauce,
  • zaburzenia snu np. koszmary senne,
  • opóźnienie w rozwoju np. upośledzenie umysłowe,
  • pojawienie się nieprawidłowości rozwojowych,
  • niska samoocena,
  • depresja,
  • postawa zależna,
  • zaburzenia nerwicowe,
  • zaburzenia w sferze emocjonalnej, np. labilność emocjonalna, apatia, impulsywność, irytacja, wstyd,
  • zaburzenia w sferze behawioralnej, np. zachowania kompulsywne, ssanie palca, obgryzanie paznokci, zaburzenia autoagresywne,
  • zaburzenia w sferze społecznej, np. wycofanie, podejrzliwość, nieufność, brak umiejętności nawiązywania kontaktów z innymi, wyalienowanie, lęk przed nadmierną bliskością,
  • dolegliwości somatyczne, np. bóle głowy i brzucha, zaburzenia snu i łaknienia
  • urazy fizyczne, np. sińce i obrzęki, otarcia na skórze, częste złamania kości, blizny na ciele, krwawe pręgi czy nietypowe ślady po oparzeniach
  • zaburzenia w sferze procesów poznawczych, np. nieumiejętność skupiania uwagi, koncentracji, zaburzenia pamięci,
  • reakcje regresyjne, np. nieumiejętność kontroli czynności fizjologicznych u dziecka powyżej 4 roku życia,
  • nadużywanie środków psychoaktywnych jako sposób na ucieczkę od problemów,
  • choroby związane ze stresem.

Wszystkie wyżej wymienione zaburzenia mogą pojawić się zarówno w odległym czasie od stosowania wobec dzieci przemocy, jak i niektóre z nich są następstwami, które występują bezpośrednio po epizodzie bicia.

Czynniki mogące wywoływać agresję i przemoc wobec dziecka:

  • przekonanie rodziców o dopuszczalności bicia dziecka – jako jednej z form karania za nieposłuszeństwo czy inne niedopuszczalne zachowania, będącą najlepszym sposobem na utrzymanie dyscypliny,
  • niski próg frustracji – która związana jest z trudnościami i problemami życia codziennego,
  • nadmierne spożywanie alkoholu przez rodzica,
  • nierealne oczekiwania wobec dziecka – przeniesienie własnych pragnień i aspiracji na własne dziecko, niespełnienie wygórowanych celów i nierealnych oczekiwań skutkuje agresją rodzica wobec dziecka, częściej pojawia się tutaj przemoc psychiczna,
  • nadopiekuńczość rodziców – która ogranicza naturalny rozwój i podejmowanie samodzielnych wyzwań przez dziecko. Pojawiająca się niechęć a nawet niegodzenie się na zachowania budzące obawę u rodziców, wywołuje agresję wobec ich dzieci,
  • wzór relacji pomiędzy rodzicem a dzieckiem – wyuczony w dzieciństwie i powielany przez bitego rodzica wobec swojego własnego dziecka,
  • dziecko jako „kozioł ofiarny” – na którym odbija się złość rodziców wywołana np. rozczarowaniem swoim partnerem czy zagubieniem jednego z rodziców w relacji małżeńskiej,
  • niska samoocena oprawcy – który sam odczuwa bezsilność a agresja i przemoc wobec dziecka, daje mu poczucie mocy, siły i kontroli nad sytuacją,
  • zaspokojenie swoich potrzeb – w przypadku przemocy seksualnej.

4. Metody pomocy skrzywdzonemu dziecku

Przede wszystkim najpierw należy rozpoznać sygnały które mogą wskazywać na to, że dziecko jest krzywdzone, bite czy poniżane. Kolejnym krokiem jest zebranie dodatkowych informacji na ten temat, w celu sprawdzenia tych podejrzeń. Później następuje analiza zebranych informacji, po to aby ocenić zagrożenie, uzyskać obraz sytuacji dziecka oraz zastanowić się nad formami wsparcia dla niego. W momencie potwierdzenia przypuszczeń należy zaplanować i przeprowadzić interwencję, której nadrzędnym celem jest zapewnienie dziecku bezpieczeństwa oraz wzbudzenie w rodzinie motywacji do zmiany i chęci rozwiązania problemów.

Cały opisany proces jest niezwykle ważny w momencie pomocy dziecku, przede wszystkim ze względu na to, że niewłaściwa ocena sytuacji i przypuszczeń naznaczy dziecko i jego rodzinę na całe życie, a co najgorsze zrobi im krzywdę. Bardzo ważne jest aby pomoc i wsparcie otaczało cały system rodzinny dziecka. Każda z osób z rodziny powinna zostać objęta specjalistyczną pomocą. Należy poznać funkcjonowanie tej rodziny, ich problemy, i dynamikę. Ze względu na skutki jakie niesie ze sobą przemoc stosowana wobec dzieci, nie należy być biernym i przyglądać się temu z boku nic nie robiąc. Ważna jest szybka interwencja i pomoc ofierze agresji.

Zaburzenia świadomości – czym są i jakie są ich przyczyny

Świadomość to aktywność umysłu, stan w którym jednostka orientuje się w otaczającym ją świecie oraz w zjawiskach docierających do niej z wnętrza organizmu. W psychologii mówi się, że jest to odzwierciedlenie rzeczywistości – orientacja w świecie oraz introspekcja i samo-orientacja. Jest to pewien stan, w którym nasz umysł w danym momencie jest aktywny i skupia się na pewnych osobach, przedmiotach czy zjawiskach. Przykładem może tu być człowiek rozmyślający o spotykającym go problemie i ten problem, będzie przedmiotem jego refleksji.

1. Rodzaje świadomości

Wyróżnia się dwa typy świadomości:

  1. świadomość introspektywną, w której jednostka skupia się na samym procesie świadomości a więc np. odbiera spostrzeżenia zmysłowe, czy jej widzenie jest wyraźne, jaki jest ton głosu osoby do niej mówiącej itp.
  2. świadomość ekstrospektywną, gdzie jednostka koncentruje się na przedmiocie znajdującym się w danym momencie w jej świadomości, np. jakaś rzecz telewizor, komputer, biurko lub człowiek.

Aby sprawdzić stan świadomości, zadawane są pytania dotyczące orientacji co do miejsca, czasu oraz w odniesieniu do własnej osoby. Wyróżnia się orientację autopsychiczną to znaczy związaną z własną osobą, imieniem i nazwiskiem oraz orientację allopsychiczną czyli odnoszącą się do czasu i miejsca, w którym dana jednostka się znajduje.

2. Rodzaje zaburzeń świadomości

Zaburzenia świadomości związane są z anormalnym funkcjonowaniem psychiki człowieka na całym jej obszarze. Dzielimy je na zaburzenia jakościowe oraz ilościowe.

1) Zaburzenia ilościowe polegają na wolnym nasilaniu się zaburzeń w toku myślenia, zaburzeń pamięci, izolowaniu się od rzeczywistości, gdzie spostrzeganie świata staje się częściowe i wyrywkowe. Występuje niemożność koncentracji uwagi oraz stopniowa dezorientacja.

Tego typu zaburzenia dzielimy na przymglenie świadomości, senność patologiczną, pół-śpiączkę i śpiączkę.

Przymglenie świadomości tzw. obnubilatio, charakteryzuje się utrudnionym kontaktem słownym. Istnieje możliwość uzyskania zdawkowych odpowiedzi na pytania dotyczące spostrzegania otoczenia oraz własnych przeżyć wewnętrznych. Odbierane są jak przez mgłę, związane ze słabą orientacją w czasie, z trudnościami w zapamiętywaniu i odtwarzaniu wspomnień jak również, z zaburzeniami w reagowaniu na bodźce, słabym splątaniem myślowym oraz trudnościami w rozpoznawaniu osób z otoczenia. Osoby z przymgleniem świadomości można porównać do osób znajdujących się w momencie zasypiania, ich świadomość jest niewyraźna i przyćmiona.

Senność patologiczną tzw. sornnoletio, cechują takie same objawy jak w przymgleniu świadomości. Różnica polega na znacznym nasileniu symptomów choroby oraz trudności w kontakcie słownym, uzyskiwaniu odpowiedzi od chorego oraz silna inkoherencja myślenia.

Pół-śpiączka tzw. sopor, to zaburzenie gdzie występuje całkowity brak kontaktu słownego a odruchy fizjologiczne organizmu takie jak okostnowy lub ścięgnisty, są znacznie osłabione. Zachowana zostaje jedynie odpowiedź na pojawiający się ból i jest to tzw. wygaszenie przytomności.

Śpiączka zwana coma, jest ciężkim zaburzeniem świadomości charakteryzującym się brakiem reakcji na bodźce zarówno werbalne jak i ruchowe czy bólowe. Odruchy fizjologiczne stopniowo wygasają a świadomość, nie jest tutaj zachowana. Bodźce zarówno ze świata zewnętrznego jak i wewnętrznego, nie dochodzą do chorego. Śpiączka najczęściej wywołana jest urazem, narkozą lub takimi chorobami jak cukrzyca czy mocznica.

2) Zaburzenia jakościowe, podobnie jak zaburzenia ilościowe, cechują się różnorakimi stanami dezorientacji, splątania myślowego, alienowaniem się od rzeczywistości.

Wyodrębnia się w tym zakresie takie zaburzenia jak:

  • zespół majaczeniowy,
  • zespół pomroczny,
  • zespół onejroidalny,
  • zespół splątaniowy.

Zespół majaczeniowy tzw. deliryjny, cechuje się silniejszym zaburzeniem orientacji allopsychicznej niż tej dotyczącej własnej osoby. Najczęściej pojawia się w stanie upojenia alkoholowego lub w przebiegu silnej gorączki, związanej z różnymi chorobami. Występuje również w schizofrenii, psychozie maniakalno-depresyjnej oraz przy urazach mózgu. Zespół ten wyróżnia się pojawianiem się urojeń oraz halucynacji. Najczęściej występują omamy wzrokowe i słuchowe, ale też i kinestetyczne. Występują również stany lękowe, niepokój ruchowy, zaburzenia pamięci (amnezja okresów majaczeniowych), splątanie myślowe, dysforia, agresywne zachowania zarówno w stosunku do siebie jak i do innych osób. Aby sprawdzić stopień zespołu majaczeniowego, najczęściej podaje się choremu pustą kartkę i komunikuje, iż zostało coś na niej napisane. Następnie ocenia się stopień delirium, gdy pacjent dostrzeże coś na papierze. Jest to tzw. test czystej kartki.

Zespół pomroczny zwany inaczej obnubilacyjnym, charakteryzuje się możliwością pojawienia się iluzji i omamów, zaburzeniami w toku myślenia,  słabym splątaniem myśli, całkowitą dezorientacją świadomości lub jej zawężeniem, zaburzeniami ruchowymi i pamięci. Najczęściej występuje w przebiegu padaczki lub intoksykacji. Wyróżnia się zamroczenie jasne, fugę oraz stany ekstatyczne i wyjątkowe. W tym stanie pacjent czasami zachowuje się logicznie i adekwatnie. Może reagować na bodźce dochodzące do niego z otoczenia.

Zespół onejroidalny tzw. zespół snopodobny, wyróżnia się objawami podobnymi do płytkiego snu. Występuje zaburzona orientacja co do czasu, miejsca i otoczenia, omamy w których chory bierze udział, pojawia się tzw. świadomość falująca, zaburzenia myślenia, amnezja o dłuższym czasie trwania i szerszym obszarze niż w przypadku amnezji w zespole majaczeniowym, zaburzenia nastroju i ruchowe, związane z treściami omamów. Ten rodzaj zaburzenia świadomości pojawia się najczęściej u osób chorych na padaczkę.

Zespół splątaniowy inaczej amentywny, cechuje podwyższona temperatura ciała, intensywne pobudzenie ruchowe, pojawienie się urojeń i omamów, brak kontaktu werbalnego z chorym, zaburzenie myślenia wraz z jego splątaniem, brak orientacji zarówno allo- jak i autopsychicznej. Jest to ciężki i głęboki stan zaburzenia świadomości, pojawiający się często w przebiegu chorób somatycznych lub przy organicznych uszkodzeniach mózgu.

3. Przyczyny zaburzeń świadomości

Istnieją dwie szersze grupy dzielące przyczyny zaburzeń świadomości. Są to pierwotne i wtórne zaburzenia świadomości.

W przypadku pierwotnych zaburzeń świadomości, przyczyną powodującą rozwój choroby jest uszkodzenie mózgu, najczęściej są to udary mózgu, krwotoki podpajęczynówkowe, zapalenia opon mózgowych oraz mózgu, guzy mózgu, padaczka oraz urazy czaszkowo – mózgowe.

Gdy mowa o wtórnych zaburzeniach świadomości, wówczas przyczyną pojawienia się zaburzeń, są schorzenia pozamózgowe związane z uszkodzeniami narządów lub choroby ogólnoustrojowe. Zaliczamy do nich intoksykację np. alkoholem, lekami uspokajającymi i nasennymi lub też czadem, zakażenia bakteryjne, wstrząsy anafilaktyczne, zaburzenia krążenia, zatrucia wewnątrzpochodne czy też działanie szkodliwych czynników jak np. porażenie prądem, promieniowanie jonizujące.

Fazy owych zaburzeń, które można wyróżnić ze względu na stopień kontaktu jaki ma chory z rzeczywistością i otoczeniem, dzielone są na:

  • fazę pierwszą nazywaną sennością, kiedy występuje wzmożona senność z możliwością wybudzenia jednostki i porozmawiania z nią oraz jej szybkie zasypianie,
  • fazę drugą tzw. stan pół-śpiączki, który charakteryzuje się brakiem kontaktu słownego jak również możliwością wybudzenia chorego ze snu, za pomocą np. silnego potrząsania,
  • fazę trzecią tzw. głęboką śpiączkę, w której pojawia się jedynie reakcja na mocne impulsy bólowe, przy których wykonywane są niezborne ruchy. Występują również takie objawy jak zaburzenia napięcia mięśniowego, oddechowe, termiczne a odruchy takie jak źreniczny lub rogówkowy są nikłe,
  • fazę czwartą tzw. coma extremum czyli najbardziej daleki stan śpiączki. Nie pojawiają się żadne reakcje na ból czy jakiekolwiek odruchy. W tej fazie, chory nie jest w stanie sam oddychać i nie odnotowywuje się już czynności mózgu. Jedyne działanie w organizmie wykazują serce oraz nerki.

 Jeśli chodzi o leczenie zaburzeń świadomości najważniejsze jest usunięcie przyczyny ich powodującej, właściwe rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia, zaś leczenie osób z zaburzeniami świadomości powinno być dopasowane do każdego przypadku.

Autoagresja u dzieci

Każda agresja, zarówno ta skierowana na innych jak i na samego siebie niewątpliwie jest zjawiskiem negatywnym, potrzebna wydaje się w tym przypadku porada specjalisty a gdy to konieczne to i leczenie. Zwłaszcza agresja u dzieci, powinna zwrócić szczególną uwagę i tym zajmiemy się w poniższym artykule.

1. Czym jest autoagresja?

Definicja autoagresji mówi, że są to działania skierowane na samego siebie, niejako do wewnątrz, które mają na celu spowodowanie szkód psychicznych lub fizycznych. Jest to jedna z najkrótszych definicji tego problemu. Jest on jednak tak obszerny, że trudno jest go opisać w kilku zdaniach. W literaturze przedmiotu często mówi się, że problem ten związany jest przede wszystkim z instynktem samozachowawczym, który jest w tym przypadku zaburzony. Przejawia się to skłonnościami do samookaleczeń. Osoby z takim problemem dokonują aktów przemocy na swoim własnym ciele, przez co ich kłopoty psychiczne nasilają się.

Wyróżnia się autoagresję werbalną i niewerbalną. Ta pierwsza jest związana ze słownym poniżaniem siebie, na czym cierpi poczucie wartości tej osoby. Autoagresja niewerbalna związana jest z okaleczaniem swojego ciała, powstawaniem ran oraz obrażeń. Mówi się w tym przypadku o tzw. agresji jawnej.

2. Czym przejawia się autoagresja u dzieci?

Przejawem autoagresji u dzieci może być uderzanie głową o ścianę, ciągnięcie się za włosy, bicie się po twarzy, gryzienie się, drapanie, obgryzanie paznokci do krwi, głodzenie się, przejadanie się, obijanie ciała czy nakłuwanie.

Przyczyn autoagresji u dzieci można dopatrywać się w:

  • nieumiejętności radzenia sobie ze zbyt silnymi emocjami – dziecko odczuwające złość lub frustrację nie wie w jaki sposób może pozbyć się tych emocji, podejmuje akty agresji na swoim ciele aby w ten sposób poradzić sobie z tymi negatywnymi uczuciami. W pewnym momencie może wejść w nawyk i dziecko za każdym razem, na takie emocje może reagować autoagresją,
  • odpowiedzi na sytuacje konfliktowe – ma to związek z takimi emocjami jak złość czy frustracja. Występuje zazwyczaj wtedy, gdy rodzic bądź opiekun zabrania czegoś małemu człowiekowi. Wówczas rodzi się sytuacja konfliktowa, gdzie po jednej stronie znajduje się dziecko pragnące coś dostać a po drugiej rodzic zabraniający mu tego. Może być to wyraz niechęci, niegodzenia się na zakaz wydany przez rodzica bądź sposób poradzenia sobie z pojawiającymi się w tym momencie negatywnymi emocjami i napięciem,
  • chęci zwrócenia na siebie uwagi – dziecko, pragnące zwrócenia uwagi ze strony rodzica może w ten sposób przejawiać swoje potrzeby i pragnienia. Mały człowiek wie, że mama czy tata nie zignoruje go w momencie, gdy będzie robił sobie krzywdę,
  • chęci zrelaksowania się – autoagresja w tym przypadku uspokaja ( np. uderzanie się dziecka o oparcie krzesła). Nadaje to pewien rytm, przy którym dziecko się uspokaja, odczuwa przyjemność i poczucie bezpieczeństwa,
  • zaburzeń psychicznych – dotyczą jednak małej części dzieciaków.

3. Jakie są sposoby przeciwdziałania zachowaniom autoagresywnym?

Ważna jest w takich przypadkach obserwacja dziecka. Należy sprawdzić jaki jest powód zachowań autoagresywnych, co wywołuje takie czynności, czy są to pewne emocje, sytuacje czy zakazy rodziców, czy reakcja na nie jest gwałtowna czy też nie. Następnie można użyć pewnych metod radzenia sobie z takimi zachowaniami, jednak gdy nie przyniesie to oczekiwanego skutku należy zgłosić się do specjalisty.

Sposobów przeciwdziałania zachowaniom autoagresywnym jest sporo jednak najskuteczniejsze to:

  • zastosowanie gier i zabaw – dziecko które jest autoagresywne najczęściej podczas odczuwania frustracji może zastosować tę metodę. Jeżeli w momencie pojawienia się złości lub innych negatywnych emocji nie podejmuje działań agresywnych w stosunku do siebie, lecz przenosi je na zabawki, wówczas należy porozmawiać z dzieckiem i umówić się z nim na pewnego rodzaju kontrakt. Gdy pojawi się złość i dziecko będzie uderzać pluszowym misiem o ścianę (gdy stosowało taki rodzaj autoagresji), gdy pojawi się u niego zgoda na stosowanie tego sposobu ale jednak podczas złości nie będzie on podejmowany, rodzic może w tym momencie sam zastosować tę technikę, co wzbudzi zaskoczenie i przypomni dziecku jaka była umowa,
  • ignorowanie – najlepsza metoda w przypadku, gdy powodem autoagresji dziecka jest chęć zwrócenia na siebie uwagi. Chodzi tutaj konkretnie o zahamowanie nagłej reakcji na akty agresji dziecka wobec siebie (oczywiście, jeśli czynności te nie są zagrażające zdrowiu dziecka). To pomoże mu w uświadomieniu sobie, że zachowania te nie przynoszą pożądanych i oczekiwanych efektów,
  • tłumaczenie – spokojne wyjaśnienie dziecku, że jego zachowania nie powodują nic innego, jak tylko fizyczny ból. Jest również dobrą metodą na przeciwdziałanie zachowaniom autoagresywnym. Najważniejsze jest aby dziecko zrozumiało to, co chce mu się przekazać. Nie należy używać do tego podniesionego głosu, ważne aby być wyciszonym i spokojnym,
  • odwracanie uwagi – w momencie pojawienia się zachowań autoagresywnych należy odwrócić uwagę dziecka, która ma na celu zmniejszenie natężenia tych działań,
  • nauczenie dziecka innych sposobów radzenia sobie z emocjami – poprzez słowne wyrażanie tego, co się czuje w danym momencie lub poprzez rysunek. Można umówić się z dzieckiem, że za każdym razem gdy pojawią się u niego negatywne emocje, wówczas będzie wyrażało je słownie lub ich odzwierciedleniem będzie jego rysunek.

4. Jakie może być podłoże zachowań agresywnych u dzieci?

Po pierwsze zaburzone więzi emocjonalne pomiędzy dziećmi a rodzicami. Dzieci z którymi rodzice nie nawiązują dobrego kontaktu emocjonalnego bardzo często odczuwają lęk, samotność i mają niskie poczucie wartości. Ich agresja i złość przerzucana jest z rodziców na rówieśników. Poczucie osamotnienia wywołuje brak poczucia bezpieczeństwa. Dzieci takie chcą zwrócić na siebie uwagę, poprzez stosowanie agresji. Jeśli chodzi o dzieci autoagresywne, w tym przypadku może być podobnie. Dziecko staje się agresywne w stosunku do samego siebie, radząc sobie tym samym z lękiem lub chcąc zwrócić uwagę swoich rodziców, którzy w jego mniemaniu przestali go kochać.

Po drugie nadmierna akceptacja agresywnych zachowań dzieci przez rodziców. Niezwracanie uwagi na agresję swojego dziecka wywołuje taki efekt, że dzieci stają się wybuchowe i nie panują nad swoimi emocjami. Nie są nauczone innego sposobu radzenia sobie z nimi i taka metoda, staje się dla nich najłatwiejsza i najszybciej dostępna. Najczęściej też jest wyuczona. Podobnie jak w poprzednim przypadku, wyładowują swoje emocje na rówieśnikach, zwierzętach albo na sobie samym.

Po trzecie stosowanie agresywnych zachowań przez rodziców, w stosunku do innych ludzi oraz bliskich. Któż inny jak nie mama czy tata są wzorem do naśladowania na pewnym etapie życia małego człowieka? Od kogo dziecko ma uczyć się zachowań w stosunku do innych ludzi? Dziecko powiela wzorce wyuczone w domu rodzinnym, naśladuje postawy i poglądy rodziców. To co będzie obserwowało w domu i to, czego się w nim nauczy będzie przejawiać w dorosłości. Jeśli mały człowiek będzie widział w domu zachowania agresywne, wówczas sam będzie takie stosował ponieważ będzie uważał, że są one normalne i naturalne. W odniesieniu do autoagresji można powiedzieć, że dziecko przyglądające się agresji rodziców np. w stosunku do siebie (kłótnie małżeńskie) będzie odczuwało lęk i frustrację, które z czasem będą się kumulować, a niemożność poradzenia sobie z nimi będzie się przejawiała zachowaniami autoagresywnymi.

Po czwarte nadmierne stosowanie zakazów, nakazów i ograniczeń względem dziecka. Nie mowa tutaj o tym, że należy pozwalać dziecku robić co mu się podoba i spełniać każdą jego zachciankę, ale o tym, że u dziecka które na każdym kroku spotyka się z jakimś zakazem rodzi się gniew, złość i frustracja, która wywołuje najczęściej agresję. Dziecko, które nie może zaspokoić swoich potrzeb ruchowych czy też poznawczych będzie się buntowało i złościło, a jego uczucia będą wyrażały się w zachowaniach agresywnych zarówno względem swoich rodziców jak i samego siebie.

Po piąte nadmierne stosowanie kar, które również budzą agresję. Wydawać by się mogło, że wymierzenie kary za agresję np. w stosunku do kolegi czy koleżanki poskutkuje jej zahamowaniem. W rzeczywistości jest jednak inaczej. U dziecka nadmiernie karanego, pojawia się coraz większa frustracja która ponownie rodzi agresję a zamierzony efekt staje się zupełnie odwrotny. Bardzo często dziecko karane przez rodzica (zarówno przemocą fizyczną jak i psychiczną), samo staje się oprawcą dla rówieśników czy zwierząt oraz dla siebie samego.

Według badań większość rodziców dzieci agresywnych przejawia takie zachowania jak krzyk, stosowanie kar fizycznych czy agresja w wychowaniu oraz tzw. proces zniewolenia rodzinnego, w którym cele, pragnienia i potrzeby są uzyskiwane poprzez groźby i rozkazy. Aby uniknąć zachowań zarówno agresywnych jak i autoagresywnych należy pamiętać o wzajemnym szacunku, zrozumieniu, cieple i miłości zarówno wśród małżonków jak i względem swoich dzieci ponieważ mały człowiek będzie odwzorowywał takie zachowania w stosunku do rodziców oraz innych ludzi, a co najważniejsze wejdzie w dorosłe życie z pozytywnym kapitałem odnoszącym się do więzi i relacji międzyludzkich.

Zrozumieć depresję. Objawy i rodzaje zespołu depresyjnego

Depresja – kto z nas nie słyszał tego pojęcia? Kto z nas choćby raz w życiu nie użył tego słowa do określenia swojego nastroju? Ale czy tak naprawdę wiemy czym ona jest? Czym się objawia? Czy termin ten nie jest nadużywany w dzisiejszych czasach? Czy nie stosuje się go nadmiernie, do zobrazowania obniżonego nastroju? O tym opowiemy w poniższym artykule.

1. Definicja depresji

Zespół depresyjny to połączone ze sobą zaburzenia afektu, napędu psychoruchowego oraz funkcji autonomicznego układu nerwowego, odpowiedzialnego za podstawowe procesy życiowe takie jak oddychanie czy krążenie. Głównymi objawami jest smutek, przygnębienie i apatia dlatego bardzo często można go pomylić z chwilowym obniżeniem nastroju. Ważna w tym przypadku jest dobra diagnoza tej choroby. Niepokojącym objawem powinien być tutaj czas trwania przygnębienia oraz to, że codzienne funkcjonowanie człowieka zostaje zdezorganizowane.

Najważniejszymi objawami w depresji są obniżony, negatywny nastrój, utrata zainteresowań oraz przyjemności które kiedyś sprawiały radość, wzmożona męczliwość. Oprócz tych objawów bardzo często wyróżnia się dodatkowe symptomy tej choroby jak:

  • obniżoną uwagę oraz koncentrację,
  • niskie poczucie własnej wartości,
  • odczuwanie poczucia winy,
  • negatywną perspektywę przyszłości,
  • obniżone zaufanie do własnej osoby czy myśli samobójcze.

Chory na depresję często szuka samotności, jest apatyczny, nie chce i nie podejmuje żadnych aktywności życiowych, negatywnie ocenia siebie, wyolbrzymia problemy, jest rozdrażniony i często agresywny. Ponadto w depresji zwykle pojawiają się zaburzenia somatyczne takie jak zaburzenia snu, związane z bezsennością,  z nadmierną potrzebą snu, obniżony lub nadmierny apetyt, bóle głowy, zmęczenie, obniżenie popędu seksualnego, spadek lub wzrost masy ciała czy problemy z cyklem miesięcznym u kobiet. Najistotniejszy jest jednak tutaj, jak już było wspominane czas trwania obniżonego nastroju, aby zdiagnozować depresję objawy muszą występować nieprzerwanie co najmniej przez 2 tygodnie.

2. Typy i rodzaje depresji

Wyróżnia się kilka typów zespołu depresyjnego a są to:

  • duża depresja – atypowa, psychotyczna, poporodowa, psychoza połogowa i przedmiesiączkowe zaburzenie nastroju,
  • choroba afektywna dwubiegunowa – szybkie zmiany cyklu, mania dysforyczna, stany mieszane i cyklotymia,
  • dystymia,
  • sezonowe zaburzenia afektywne – SAD.

a) Depresja duża

Typowa postać i najbardziej znany rodzaj depresji. Występują tu najczęściej wszystkie wyżej opisane objawy. Chory odczuwa długotrwały smutek, apatię i przygnębienie, które nie pozwalają mu normalnie funkcjonować. Podejmowane kiedyś aktywności nie sprawiają już przyjemności, a samoocena chorego obniża się i wprawia w poczucie beznadziejności. Inne nazwy stosowane do określenia dużej depresji to choroba afektywna jednobiegunowa i depresja endogenna.

Depresja atypowa charakteryzuje się nietypowymi dla depresji dużej objawami. Oprócz obniżonego nastroju chory może mieć podwyższony apetyt i jego masa ciała może ulec zwiększeniu, co jest mniej typowym objawem niż utrata wagi. Można powiedzieć, że w tej postaci depresji u chorego mogą pojawić się specyficzne i niekonwencjonalne symptomy tej choroby, trudne do zdiagnozowania.

Depresję psychotyczną cechują urojenia lub halucynacje, które występują w psychozach. U chorych na ten rodzaj depresji dużej najczęściej spotyka się urojenia klęski, winy czy hipochondryczne urojenia negacji. Depresja psychotyczna może być często mylona ze schizofrenią, dlatego istotna jest tutaj dokładna diagnoza chorego.

Depresja poporodowa, w której objawy są takie same jak w depresji dużej, wyróżnia się momentem w którym się pojawia, a więc jest to okres poporodowy. Jej przyczyną są zmiany hormonalne zachodzące w organizmie młodej matki oraz wyzwania związane z opieką i wychowaniem dziecka, z którymi musi się zmierzyć.

Depresja popołogowa, występująca znacznie rzadziej jest wynikiem nieleczonej depresji poporodowej. Jej objawy to te same symptomy występujące w  depresji dużej, myśli samobójcze oraz urojenia i halucynacje.

Przedmiesiączkowe zaburzenie nastroju również cechuje przygnębienie, smutek i rozdrażnienie, są one jednak znacznie silniejsze niż w zespole napięcia przedmiesiączkowego zwanym PMS.

b) Choroba afektywna dwubiegunowa

Zwana inaczej zaburzeniem maniakalno – depresyjnym, charakteryzuje się pojawiającymi się naprzemiennie epizodami depresji i manii. W tym zaburzeniu chory czasem odczuwa i przeżywa obniżony nastrój, smutek. Ma epizod depresji, czasem znajduje się na drugim biegunie i odczuwa radość, euforię i podniecenie wtedy mówi się o epizodzie manii. Te dwa stany przeplatają się ze sobą, stojąc z boku można widzieć to jako dwie zupełnie odmienne osobowości chorego. Podczas depresji chory odczuwa te same objawy, które cechują depresję dużą, zaś podczas manii jest pobudzony zarówno psychicznie jak i motorycznie.

Szybkie zmiany cyklu cechuje przede wszystkim częste zmiany epizodów depresji i manii, co najmniej 4 epizody na rok.

Stany mieszane to nakładanie się depresji i manii na siebie, występowanie tych dwóch zaburzeń jednocześnie, może pojawić się tutaj depresja pobudzona oraz mania lękowa.

Cyklotymia to spokojniejsza postać zaburzenia maniakalno – depresyjnego, ze stanami hipomanii oraz depresji łagodnej występującymi naprzemiennie, jednak zmieniającymi się szybko.

c) Dystymia

Jest to łagodniejsza forma depresji, która jednak trwa przez długi czas. Chory nie odczuwa radości, szczęścia i nie pamięta chwil kiedy takie emocje przeżywał, nie jest towarzyski i nie lubi podejmować żadnych aktywności, cechuje go pesymizm, negatywne spostrzeganie rzeczywistości oraz przyszłości. Ten typ depresji jest nazywany inaczej małą depresją.

d) Sezonowe zaburzenia afektywne

Są to zaburzenia depresyjne pojawiające się okresowo, są zależne od pory roku i najczęściej występują w październiku i listopadzie. U wielu chorych na to zaburzenie zauważa się całkowite ustąpienie objawów choroby lub wystąpienie objawów manii na wiosnę, w miesiącach marzec i kwiecień. Wydaje się też, że choroba ta ma związek ze skracaniem i wydłużaniem się dni w ciągu roku. Chorzy na to zaburzenie wykazują takie symptomy jak wyczerpanie, wzmożona potrzeba snu, zwiększony apetyt, wzrost wagi. Ten rodzaj depresji trwa zwykle około 5 miesięcy, istnieje również odwrotne zaburzenie do tego typu depresji a mianowicie, osoby z odwrotnym SAD wykazują depresję w lato a w zimę następuje u nich remisja objawów. Jedną z ciekawych technik stosowanych do leczenia tego rodzaju depresji jest leczenie światłem, które przynosi pozytywne skutki.

3. Najczęstsze przyczyny depresji

Istotne w depresji są czynniki genetyczne, osoby u których w rodzinach występowała już depresja, mają większe szanse na pojawienie się u nich tej choroby, jednak nabyte i utrwalone cechy osobowości albo cechy zaczerpnięte ze środowiska rodzinnego również mogą wpływać na powstawanie zespołu depresyjnego.

Bardzo często przyczyną depresji są zaburzenia w funkcjonowaniu neuroprzekaźników, a zwłaszcza serotoniny i noradrenaliny. Co jeszcze ważne, depresja może wytworzyć się zarówno u osób dorosłych jak i młodych, co jest coraz częstszym zjawiskiem w dzisiejszych czasach. W literaturze przedmiotu mówiąc o przyczynach powstawania depresji bardzo często mówi się o modelu biopsychospołecznym, według którego zespół depresyjny powstaje z kilku czynników jednocześnie – biologicznego, psychologicznego i społecznego. Czynniki biologiczne to np. geny, poziom noeuroprzekaźników, czynniki psychologiczne to relacje rodzinne czy trudne sytuacje pojawiające się w naszym życiu oraz strategie radzenia sobie z nimi, czynniki społeczne to zaś wsparcie społeczne czy sytuacja zawodowa.

Na przyczyny depresji należy patrzeć holistycznie ujmując wszystkie wymienione wyżej czynniki. Leczenie depresji jest niezmiernie ważne ze względu, chociażby pojawiających się często myśli a nawet prób samobójczych. Terapia osób chorych na depresję polega głównie na farmakoterapii oraz psychoterapii.

Ważne również jest wsparcie ze strony bliskich osób. Należy jednak pamiętać, że choroba ta jest chorobą ciężką i wymagającą długotrwałego leczenia, a efekty stosowanych terapii może być widać dopiero po długim czasie.

Lęk – nieodłączny element życia człowieka? Zaburzenia lękowe – przebieg, charakterystyka i leczenie

    W wielu różnych sytuacjach życiowych każdy z nas może odczuwać strach. Jest on bardzo często nieodłącznym komponentem adaptacyjnym przy nowych sytuacjach życiowych. To właśnie strach przygotowuje nas do reagowania na zagrożenie poprzez walkę lub ucieczkę, zaś lęk komunikuje nam, że możliwe jest pojawienie się takiego zagrożenia. zaburzenia lękoweTaki lęk którego siła jest umiarkowana bardzo często określany jest mianem pozytywnego – wpływającego dodatnio zarówno na uczenie się jak i przystosowanie do nowej sytuacji. W niektórych przypadkach jednak siła tego lęku jest znacznie większa a on sam pojawia się często, powoduje dezorganizację życia jednostki, przysparza wielu cierpień i przeszkadza w wykonywaniu czynności dnia codziennego. Taka postać lęku nabiera znaczenia lęku patologicznego, a więc można tutaj mówić o pojawieniu się zaburzeń lękowych.

              Charakteryzując zaburzenia lękowe należy najpierw rozdzielić pojęcie lęku od strachu oraz przybliżyć czym dokładniej jest każde z tych terminów. Na strach składają się trzy elementy: fizjologiczny, behawioralny oraz poznawczy, które jednak nie zawsze muszą wystąpić wspólnie, mogą pojawić się dwa z nich bądź nawet i tylko jeden. Komponent fizjologiczny to nic innego jak przyspieszone tętno, ucisk w klatce piersiowej, nieostre widzenie czy też np. przyspieszona perystaltyka jelit. Składnik behawioralny to zaburzenia w zachowaniu np. jąkanie się czy powtarzanie pewnych czynności. Ostatni składnik a mianowicie składnik poznawczy to pojawiające się myśli o rzeczywistym niebezpieczeństwie oraz wszelakie zniekształcenia procesów poznawczych typu przewidywanie przyszłości czy katastrofizowanie. W lęku można wyróżnić wszystkie składowe o których mowa wyżej. Jaka jest zatem różnica pomiędzy lękiem a strachem? A więc, w lęku komponent poznawczy przybiera nieco inną formę niż w omawianym wcześniej strachu. W tym przypadku myśli jakie rodzą się w głowie jednostki dotyczą nierealnego i nieokreślonego zagrożenia. Mówiąc kolokwialnie osoba nie wie czego się boi, a jej lęk nie ma sprecyzowanej przyczyny. W zaburzeniach lękowych to właśnie lęk jest głównym objawem występującym w tego typu zaburzeniach, może przybierać różne postacie ale zawsze będzie związany z brakiem realnego niebezpieczeństwa.

                 Definicja zaburzeń lękowych podaje, że są to przesadne reakcje lękowe na nieistniejące w rzeczywistości zagrożenie bądź przecenianie pojawiającego się realnie niebezpieczeństwa, które mają wpływ na myśli, emocje oraz funkcjonowanie jednostki. Postrzeganie sytuacji przez jednostkę jest w tym przypadku irracjonalne. Zaburzenia te są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych i zazwyczaj dotykają kobiet, jednak diagnozuje się je u obu płci, zarówno u osób młodych jak i starszych oraz u dzieci. Wraz z zaburzeniami lękowymi mogą współistnieć inne zaburzenia psychiczne np. depresja czy uzależnienia od różnych środków psychoaktywnych, bardzo często również u osób chorych na te zaburzenia występują jednocześnie ich różne postacie. Wyróżnić można kilka typów tych zaburzeń, które zostaną pokrótce poniżej scharakteryzowane, a mianowicie są to: zaburzenia lękowe w postaci fobii (agorafobia, fobia społeczna, specyficzne postacie fobii), inne zaburzenia lękowe (zaburzenie lękowe z napadami paniki, uogólnione zaburzenie lękowe, mieszane zaburzenie depresyjne i lękowe, inne), zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (zaburzenie z przewagą myśli (obsesji) czy ruminacji natrętnych, zaburzenie z przewagą czynności natrętnych (kompulsje), myśli i czynności natrętne, mieszane).

Fobie: są uwarunkowane sytuacyjnie, ich przejawy to pojawiający się wszechobecnie, nierealny lęk na czynnik, który go wyzwala np. może to być pająk, ciemności, zamknięte pomieszczenia oraz wystąpienie specyficznych, silnych i niekontrolowanych reakcji na ten bodziec. Osoby cierpiące na tego rodzaju zaburzenia są świadome swoich nadmiernych i irracjonalnych lęków, a sytuacje czy przedmioty wywołujące lęk są przez te osoby unikane. Takie zachowania jednak ograniczają w znacznym stopniu normalne funkcjonowanie życia człowieka. W fobiach przyczyna czy źródło lęku jest tutaj jasno sprecyzowane, jednak rzeczywiste niebezpieczeństwo ze strony bodźca jest nieokreślone a co więcej można powiedzieć, że jest nikłe lub w ogóle nie istnieje. Agorafobia to lęk przed otwartymi przestrzeniami, osoby cierpiące na ten rodzaj fobii obawiają się braku pomocy ze strony społeczeństwa w momencie napadu paniki lub braku możliwości ucieczki z miejsc zatłoczonych. Fobia społeczna przejawia się lękiem przed znajdowaniem się w centrum uwagi innych ludzi i byciem przez nich ocenianym lub krytykowanym, występuje w małych grupach społecznych w przeciwieństwie do agorafobii. zaburzenia lękowe u dzieciSpecyficzne postacie fobii to np. lęk przed wysokościami, przed wodą, przed zwierzętami, przed burzą czy przed krwią, są one związane z lękiem wywołanym przez konkretną sytuację czy przedmiot.

Inne zaburzenia lękowe: w których wyróżniamy najczęściej zaburzenie lękowe z napadami paniki oraz tzw. lęk uogólniony. Napady paniki charakteryzują się powtarzającymi się atakami lęku, są nieprzewidywalne i niekontrolowane. Występują przy tym pewne objawy somatyczne np. trudności w oddychaniu, kołatanie serca czy zawroty głowy, pojawiają się uporczywe myśli o śmierci. Chory zapędza się w tzw. mechanizm błędnego koła – lęk wywołuje objawy somatyczne, zaś objawy somatyczne potęgują lęk. Bardzo często napady paniki współwystępują z fobiami, zaś w okresach bezobjawowych pojawia się lęk związany z oczekiwaniem na atak paniki. Uogólnione zaburzenie lękowe objawia się stałym odczuwaniem lęku, który nie jest związany z żadnymi sytuacjami ani przedmiotami, nie występują tutaj również napady paniki. Osoba chora na ten typ zaburzenia lękowego uważa, że świat jest niebezpieczny, pomimo żadnych oznak zagrożenia odczuwa ciągły niepokój związany np. z utratą własnego zdrowia lub zdrowia bliskich mu osób. Lęk tutaj jest stały, przewlekły, utrzymuje się przez dłuższy czas – co najmniej 6 miesięcy. Chory zamartwia się, ma poczucie, że coś złego się wydarzy lecz sam nie wie co i czego się boi. Ciągłe napięcie może prowadzić do nadmiernego pobudzenia wegetatywnego organizmu, pojawiają się bóle głowy, zaburzenia snu, męczliwość itp. a co za tym idzie inne problemy ze zdrowiem.

Zaburzenia obsesyjno – kompulsywne: są to pojawiające się niechciane i natrętne myśli tzw. obsesje, z których tworzą się przymusowe i natrętne działania tzw. kompulsje. A więc przybliżając, osoba chora na tego typu zaburzenia odczuwa uporczywe myśli najczęściej związane z lękiem przed brudem czy zarazkami po czym jest zmuszona, w jej mniemaniu, do np. ciągłego mycia rąk – natrętne czynności. Kompulsje są tutaj zazwyczaj odpowiedzią na obsesje i tworzą pewnego rodzaju rytuały – mycie rąk lub też czynności umysłowe – liczenie, a ich funkcją jest przede wszystkim obrona przed pojawiającym się lękiem. Zarówno natrętne myśli jak i natrętne działania są dalece przejmujące i wywołują cierpienie psychiczne osobom chorym, przeszkadzają w normalnym funkcjonowaniu i zwykłym wykonywaniu codziennych czynności.

Jak zatem leczyć zaburzenia lękowe?

Najczęściej stosowanymi w tych czasach metodami są terapia behawioralna oraz psychofarmakoterapia. Bardzo ważna wydaje się edukacja chorego związana z poznaniem mechanizmów wywołujących zaburzenia lękowe oraz takich które pojawiają się w przebiegu tej choroby, czym tak naprawdę jest lęk oraz zaburzenia lękowe. Jeśli chodzi o terapię behawioralną stosuje się w niej zazwyczaj trzy metody – relaksacyjne lub systematycznej desensytyzacji, ekspozycyjne i poznawcze. Chory uczy się kontrolować fizyczne objawy lęku poprzez relaksację mięśni oraz monitorowanie swojego oddechu, metoda desensytyzacji polega na wyobrażaniu bodźców wywołujących lęk u pacjenta w stanie relaksacji, ma to na celu usunięcie reakcji unikania w momencie pojawienia się bodźca lękowego. Metody ekspozycyjne polegają na konfrontowaniu chorego z sytuacjami lub przedmiotami wywołującymi u niego lęk. Bardzo istotne jest tutaj wcześniejsze silne i głębokie przygotowanie pacjenta do tej sytuacji. Celem tej metody terapii jest nauczenie chorego alternatywnego sposobu reagowania na bodziec lękotwórczy, a więc wykształcenie u niego innego niż dotychczas radzenia sobie z lękiem oraz wyuczenie umiejętności kontrolowania i kierowania reakcją lęku oraz paniki. Metody poznawcze pomagają w przeformułowywaniu lękowych myśli, mają one na celu doprowadzenie osoby do innego – rzeczywistego postrzegania sytuacji. Zwykle w zaburzeniach lękowych myśli pacjentów są katastroficzne, negatywne,  nierealne i przesadzone, dlatego też ta metoda polega na ich reinterpretowaniu, zamienianiu ich na myśli pozytywne i realne. Bardzo często w zaburzeniach lękowych stosuje się farmakoterapię, wydaje się ona być niezbędna ponieważ większość tych zaburzeń ma podłoże biologiczne. Najczęściej stosowane są leki antydepresyjne oraz anty-lękowe. Jednak przy zastosowaniu farmakoterapii istotne jest uświadomienie choremu działania używanych przez niego leków oraz ich skutków ubocznych.

          Jak więc widać istnieje wiele metod pomagających osobom chorym na zaburzenia lękowe, jednak niewątpliwie ważna wydaje się w tym miejscu dobra diagnoza i efektywna pomoc w walce z tą chorobą. W każdym z nas jest odrobina lęku jednak ?naj­gor­szy jest lęk przed czymś cze­go nie można naz­wać. Na lęk bez imienia nie po­magają na­wet strzykawki.? J.L. Wiśniewski.